“Azərbaycan ahıskalılar üçün ikinci vətən olub”

Dünyanın bir çox dövlətləri kimi, Azərbaycan da çox qədim dövrlərdən polietnik dövlətlərdən biridir.

Bu təkcə yerləşdiyi coğrafi mövgeyin, malik olduğu sərvətlərin zənginliyi ilə deyil, əhalisinin milli tərkibinin rəngarəngliyi ilə də seçilir. Burada çoxlu milli azlıqlar, etnik qruplar yaşayır ki, onlar tarixin müxtəlif mərhələlərində bu əraziyə köçmüş və ya köçürülmüş, daim yaşayış yeri kimi buranı özlərinə yurd seçmişlər. Nəticədə, Azərbaycan çoxmillətli bir ölkəyə çevrilmişdir. Azərbaycanda məskunlaşan xalqlardan biri də ahıska türkləridir.

”Postsovet məkanında millətlər arası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi ciddi problem olub. Deportasiya olunmuş xalqların 80-ci illərin sonunda yeni faciələrlə üzləşməsi, nəinki, hələ də nəsillərin yaddaşından silinməmiş, əksinə, onun xalqların həyatına və düşüncəsinə vurduğu sosial-mənəvi ziyanın nəticələri indi də özünü göstərməkdədir. Belə tarixi ədalətsizliklərlə üzləşən, yaşayan xalqlardan biri də ahıska türkləridir”. Bu sözləri qəzetimizə açıqlamasında İstanbulda Mədəniyyət Universitetinin müəllimi, dosent Sevil Piriyeva bildirib. Onun sözlərinə görə, Sovetlər İttifaqında yaşayan ahıskalıların böyük əksəriyyəti qaçqınlıq və sürgün həyatını yaşamalı olmuş, keçmiş İttifaqın müxtəlif ərazilərinə səpələnərək dağınıq halda yaşamaq məcburiyyətində qalmışlar: “Sonrakı illərdə də ahıskalıların öz tarixi Gürcüstandakı vətənlərinə - Ahıskaya qayıtması nəinki mümkün olmamış, əksinə, sanki həlledilməz bir məsələyə çevrilmişdi. XX əsrin sonunda ikinci dəfə 1989-cu ildə Fərqanədən deportasiya olunaraq, Azərbaycanda məskunlaşmış və buranı özlərinə vətən bilmişlər. Ahıska türklərinin istər tarixi vətənləri sayılan Ahıskada, eləcə də sürgün olunduqları Orta Asiya respublikalarında və ən nəhayət, özlərinə ikinci vətən saydıqları Azərbaycanda eyni hüquqda yaşayıb yaradırlar. Azərbaycanda yaşayıb yaradan milliyətcə ahıska türkü olan Tahircan Kukulovun “Ahıska türklərin tarixinə bir nəzər” adlı əsərində ahıskalıların tarixi haqqında geniş məlumat verilib. Belə ki, tarixçi Tahircan Kukulov adı çəkilən kitabında yazır ki, “əlverişli coğrafi şəraitə, zəngin floraya, faunaya, mülayim iqlimə malik olan Ahıska yer kürəsində ibtidai insanlarının formalaşdığı ərazilər sırasına daxildir”. Ahıska türklərinin mədəniyyətini tədqiq edən müəlliflərdən biri prof. Asif Hacılı “Qəribəm bu vətəndə” əsərində bu problemin araşdırılmasına mühüm yer vermişdir. O, yazır ki, XX əsrin 60-cı illərində ahıskalıların vətənə qayıtması problemi ilə məşğul olan xüsusi təşkilat - Türklərin Vətənə Qaytarılması üzrə Müvəqqəti Təşkilat Komitəsi (TVQMTK) yaranır”.

“Heydər Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə gəldiktən sonra ahıskalılara olan qayğı və diqqət daha da artmışdır”

Sevil Piriyevanın sözlərinə görə, XX əsrin sonlarında Azərbaycan ağır vəziyyətdə olduğu, özü Ermənistandan zorakılıqla çıxarılan qaçqınları qəbul etdiyi halda, başqa ölkələrdən, regionlardan qaşqın düşən ahıska türklərini də qəbul edib: “Ona görə də təcavüzə məruz qalmış bir xalqın bütün istiqamətlərdə həyatında heç şübhəsiz yeni məskunlaşdığı ərazilərin təsiri də az deyildir. Bəşər mədəniyyətinə böyük töhfələr vermiş şumerlərlə bağlı araşdırmalarda da bu hal özünü göstərir. Son tədqiqatlar şumerlərin gəlmə olduğunu və onların yaratdığı böyük mədəniyyətin gəlmələrlə yerlilərin qovuşuğunda yarandığını vurğulayır. Ahıska türklərində bütün istiqamətlərdə deportasiyanın izləri görünür. Məhz ona görə də professor Asif Hacıyev yazır: “Ahıska türklərinin maddi mədəniyyətinin öyrənilməsi böyük çətinliklərlə bağlıdır. Vətəndən uzaqlarda türklərin ənənəvi yaşayış tərzi, ənənə vərdişləri xeyli dəyişilmişdir. Təbii ki, qürbətdə hər şeydən çətin təsərrüfat və məişət özünəməxsusluğunu saxlamaq olmuşdur”. 1957-ci ildə SSRİ Ali Soveti tərəfindən qərar qəbul olunmuştur. Bu qərara görə ahıska türklərinə Gürcüstandan başqa SSCB-nin hər bir yerində yaşamaq izni verildi və ahıska türklərinin böyük bir hissəsi Vətənə yaxın olsun deyə Azərbaycanda yerləşmişlər. 1958-1960-cı illərdə Azərbaycanda məskunlaşmış ahıskalılara Azərbaycanda istər dövlət tərəfindən istərsə də millət tərəfindən hər cür yardımlar edilmiş və dəstək verilmişdir. Belə ki, Azərbaycana pənah gətirən ahıskalılar üçün ayrıca yaşayış məntəqələri yaradılmış və normal yaşayış üçün hər cür şəraitlə təmin olumuşdur. Təbii ki, ahıskalılar da yan gedib yatmamışdır. Ahıska türkləri 1944-cü ildə Orta Asiya və Qazaxstana sürgün edilmiş ahıska türkləri Azərbaycan dövlətinin hər tərəfli inkişafinda sosial, iqtisadi və s. sahələrdə inkişaf etməsində var gücüylə çalışmış və çalışırlar. Azərbaycan dövləti tərəfindən həmişə olduğu kimi sonraki illərdə də ahıska türklərinə diqqət getdikcə artırılmışdır. Mərhum Ümummilli liderimiz, ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə gəldiktən sonra ahıskalılara olan qayğı və diqqət daha da artmışdır. Belə ki, ulu öndər H. Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrlərdə ahıskalıların günü və güzaranı daha da yaxşı vəziyyətdə olmuşdur”.

“Vətənləri Ahıskaya köçmək mübarizəsində Azərbaycan tərəfindən ahıskalılara hər zaman dəstək və qayğı göstərilib”

”Azərbaycandakı ahıskalılara evlərin tikilməsində, torpaq yerlərinin ayrılmasında, sosial sahələrdə, təhsil sahəsində, vətənləri Ahıskaya köçmək mübarizəsində dövlət tərəfindən hər zaman dəstək və qayğı göstərilib. Mərhum Heydər Əliyev Saatlı və Sabirabad bölgələrində yaşayıb yaradan ahıska türklərini ziyarəti zamanı: “Ahıska türkləri artıq 50 ildir ki, öz yerlərindən didərgin düşmüşlər. Bu qədər vaxt keçməsinə, bir neçə nəsil meydana gəlməsinə baxmayaraq, onlar yenə də öz torpaqlarına qayıtmaq istəyirlər. Biz bu arzuların da yerinə yetməsinə tərəfdarıq, eyni zamanda o vaxtacan onları öz ölkəmizdə saxlamağa hazırıq” demişdir”, -deyən S.Piriyevanın dediyinə görə, Ahıskalı gənclərə Azərbaycan Dövlət Üniversitetlərində müsabiqədən kənar təhsil almaları üçün dövlət tərəfindən lazımi şərait yaradılmışdı: “Bu illərdə 30-40-a yaxın ahıskalı gənc universitetlərə qəbul olaraq təhsilini başa vurub. Onun yerinə gələn, onun layıqlı davamçısı olan İlham Əliyev cənabları atasının yolunu davam etdirmiş, Ahıskalılara eyni dəstək və qayğını göstərmişdir. Belə ki, istər respublika daxilində, istərsə də Vətənə, Gürcüstana köç etmək mübarizəsində dövlət səviyyəsində hər tərəfli yardımlar hiss edilir. Azərbaycanda ahıska türkləri barədə hər hansı bir tədbirin keçirilməsində, festivalların, konsertlərin keçirilməsində Azərbaycan dövlətinin istər maddi, istərsə də mənəvi dəstəkləri olur. Belə ki, keçən ildə Türkiyənin Gəbzə şəhərində keçirilən 1-ci Beynəlxalq Kültür və Mədəniyyət Festivalında Azərbaycandakı Ahıska Türkləri Folklor Qrupunun həmin Festivaldakı iştirakı üçün çəkilən bütün xərclər Azərbaycan dövləti tərəfindən qarşılanmışdır. Azərbaycandakı ahıska türklərin “Vətən” İctimai Birliyi olaraq ahıskalıların sürgün illərinə qədərki və ahıskalıların sürgün olduqları yerlərdəki həyatları haqqında, ahıskalıların ziyalıları və aydınları ahıska türklərinin dili, dini, adət ənənələri və folkloru, ahıska türkləri və H. Əliyev, ahıskalıların indiki vəziyyəti, ahıskalıların gələcəyi haqqında 8 hissədən ibarət filim çəkilib və SƏS TV internet vasitəsi ilə bütün dünyaya yayımlanmışdır. Bütün bu işlərin görülməsində Azərbaycan dövləti ahıska türklərinə hər tərəfli maddi və mənəvi dəstək göstərmişdir”.

davamı növbəti sayımızda

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsi əsasında səhifəni hazırladı:

Elvin Əliyev

Zaman.-2015.-6 yanvar.-S.13.