Heydər Əliyev həqiqətən də
tarixi, hətta əfsanəvi bir şəxsiyyətdir. Bu, sovet dövründə də belə idi,
bu günkü MDB məkanında, xeyli çətinləşmiş müasir dünya şəraitində də
belədir. Heydər Əliyev hər zaman xalqının xidmətində olmuşdur. Heydər
Əliyev onun yaşıdlarının və hətta ondan cavan olan bir çox siyasi
xadimin bacarmadığı xüsusiyyəti – müasir dövrün ən aktual çağırışlarına
hazır olmağı nümayiş etdirə bilmişdir. Məhz Heydər Əliyevin zəngin
təcrübəsinin və humanitar dünya görüşünün genişliyi nəticəsində indi
Azərbaycanda sabitlik, tolerantlıq,
mədəniyyət, maarifçilik hökm sürməkdədir. Bütün bunlar isə Azərbaycan
dövlətinin müasir inkişafını və tərəqqisini təmin edəcək əsas
amillərdir! Heydər Əlirza oğlu XX əsrin ən böyük liderlərindədir. O,
müasir demokratik Avrasiyanın yeni tarixinin bugünkü qurucularından
biridir.
Bizə çox xoşdur ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev
bizim üçün aktual olan məsələləri bizimlə bilavasitə müzakirə edir. Özü
də iqtisadi, sosial problemlərlə, siyasətlə birlikdə.
*****
İlham Əliyev həmişə, bütün dövrlərdə Azərbaycanın
dostu olub. Bu, sovet dövründə də belə olub, ...müstəqillik dövründə
də... Çətin anlarda o həmişə ədalətin, sülhün,əməkdaşlığın tərəfdarı
kimi öz qətiyyətli sözünü deyib.
Anar əsasən ona yaxın olan şəhər ziyalıları çevrəsindən
yazır. Onun nəsrinə psixoloji dəqiqlik, yığcamlıq, kinematoqrafık
görümlülük və plastiklik xasdır.
Tarix "ələyi"nin dibində qalan inciləri - dünyanın poetik
söz antologiyasını vunderkindlər deyil (onların dühasını inkar etmirik),
zəngin mənəvi təcrübəyə malik olan qüdrətli şəxsiyyətlər yaratmışlar.
Dünyanın mədəniyyət irsinə Qərbdə Homerdən Puşkinədək, Şərqdə Füzulidən
Səməd Vurğunadək neçə-neçə nəsillərin təxəyyül qüdrəti və
təcrübəsi sərf olunmuşdur.
Özündən çox özgələrə yananlar, el-obalarımızı düşünənlər
haqqında fikirləşəndə Şahmar Əkbərzadəni anıram.
Üzeyir Hacıbəyli Altaydan başlayan türkdilli xalqların vüqarı -
"Alatos"sudur.
Qara Qarayevin yaradıcılığı millət, din, irq
fərqindən asılı olmadan kontinentin bu başından o başına qədər hər kəsi
ehtizaza gətirəcək qüdrətə sahibdir. "İldırımlı yollarla" baleti on
illərlə əvvəl yazılmasına baxmayaraq öz aktuallığını heç vaxt
zəiflətməyib. Xeyr! Bu əsər elə indi də canlı olaraq ürəkləri ehtizaza
gətirir; Afrika ölkələrində yaşayan qaraların dözülməz həyatı millətlərin
ayağa qalxmasına gətirib çıxarmağa səbəb olmuşdur.
Hər bir xalq, hər bir millət özünün dahilərini sevir və
onlarla fəxr edir. Amma Cəlil Məmmədquluzadə təkcə Azərbaycan
xalqı üçün qiymətli deyil. Böyük sevinclə demək istəyirəm ki, mənə Cəlil
Məmmədquluzadənin nəsr və dramaturgiya yaradıcılığı lakonikliyi, dilin
saflığını, fikrin dəqiqliyini öyrədib.
*****
Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığı Şərq nəsrinin, yeni
ədəbi qüvvələrin yaranmasına böyük təkan vermişdir. Onun realist yaradıcılığı
sözdən qənaətlə istifadə etməsi, əsərlərindəki realist süjet xətti müasir
realist ədəbiyyatın yaranmasına kömək etmişdir.
Rəsul Rza mənim ən çox hörmət etdiyim çağdaş
şairlərdən idi, böyük sənətkar və müdrik insan idi. Uzun illər
boyu Moskvada yazıçıların plenum və qurultaylarında,
Lenin və Dövlət mükafatları komitəsinin iclaslarında
görüşlərimiz zamanı o da rəhmətliklər - Qara Qarayev,
İmran Qasımov kimi mənim ən munis həmsöhbətim olurdu.
İmran Qasımov ədəbiyyatda böyük, ləyaqətli bir simadır.
Onun dramaturgiyası
çağdaş teatr dünyasında Azərbaycan teatrının bir
adasıdır. Onun dramaturgiyanın problemləri - indiki insanların,
sənin qəhrəmanlarının ictimai-estetik şüurunun
böyük tarixə qovuşması ilə bağlı, zəmanə problemləridir.
İmran hər cəhətdən öz dövrünün adamıdır. Həqiqət, Gözəllik,
Məhəbbət, Xeyir, Ölüm - Harmoniya kimi əbədi problemlər
onun yaradıcılığında aktual, çağdaş, əməli önəm daşıyır.
Və bu da gözəllikdir.
*****
İmran
Qasımovun işıqlı ağlı sönmüşdür. Mənim üçün İmrandan
yaxın dost yox idi. Qəlbim tənha qalıb. Gözəl, həssas istedada
malik alicənab bir insan həyatdan köçmüşdür.
Ömrümün sonuna qədər sadiq dostumu belə tez itirdiyimə
təəssüflənəcəm. Qəlbimə necə bir tənhalıq çökmüşdür.
Eyni sistemə
daxil olan türk mənşəli dillərimiz bir-birinə yaxın olduğuna
görə, azərbaycanlılar məni asanlıqla inandırırlar
ki, indiki dövrdə Bəxtiyar Vahabzadənin yaradıcılığı orijinalda milli
poetik fikrin ən böyük nailiyyətlərindən biridir.
Zəngin Azərbaycan ədəbi ənənələri müqabilində bu cür
nüfuz və şöhrət qazanmağın çox-çox çətin olduğunu asanca
təsəvvüürümə gətirirəm. Bununla belə unutmaq olmaz ki,
ənənələr yalnız və yalnız müasirliyin gərdişində, yeni yaradıcılarm
yeni sözündə yaşayır.
*****
Vahabzadənin poetik təfəkkür
mədəniyyəti təbiətcə millidir. Bu, müstəsna dərəcədə zəruri
haldır ki, sən övladı olduğun xalqın nitq hissəsində feil olmağı
bacarasan, xalqımn canlı dil memarhğına öz töhfəni
verə biləsən. Bununla yanaşı, Vahabzadənin poetik təfəkkür
mədəniyyəti daha üstün mahiyyət kəsb edir və millilikdən
ümumbəşəri fövqə qalxır.
Hüseynbala Mirələmov ruhən mənə
o qədər yaxındır ki, tamaşaya baxdıqca elə bilirdim bu əsəri
özüm yazmışam. Mən dostumu təbrik edirəm. Mən, bəlkə
bir az kənar tamaşaçıyam. Amma onu deyim ki, heç də
yüngül janrları, hər hansı komediyanı xoşlamıram. Mənim sevdiyim məhz
“Xəcalət” kimi dərin məzmunlu, dramatik fəlsəfi
əsərlərdir.
