Əziz və hörmətli Çingiz Aytmatov, sizi doğum gününüzün
70-ci ildönümü münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, sizə möhkəm
cansağlığı, yaradıcılıq və ictimai fəaliyyətinizdə uğurlar arzulayıram.
Dünya ədəbiyyatı xəzinəsinə gözəl əsərlər bəxş etmiş bir yazıçı kimi siz
həm Qırğızıstanın, həm də bütün türk dünyasının fəxrisiniz. Sizin
yaradıcılığınız, xüsusən "Ana torpaq", "Əlvida Gülsarı", "Cəllad kötüyü",
"Əsrə bərabər gün" və digər əsərləriniz ümumbəşəri dəyərləri əks
etdirməklə yanaşı, türk övladlarının milli mənlik, özünüdərketmə
şüurunun formalaşması üçün son dərəcə qiymətlidir. Sizə ömrünüzün bu
yetkin çağında xalqlarımızın mənəviyyatını zənginləşdirən yeni-yeni
əsərlər yaratmağınızı arzulayıram.” (Ulu Öndər Heydər Əliyevin Çingiz
Aytmatova məktubundan)
*****
Dünya ədəbiyyatı xəzinəsinə gözəl əsərlər bəxş etmiş
Çingiz Aytmatov həm Qırğızıstanın, həm də bütün türk dünyasının fəxridir.
HEYDƏR ƏLİYEV
Ümummilli lider
Hörmәtli Çingiz Torekuloviç, mәn Sizi Azәrbaycanın yüksәk
ordeni ilә tәltif etmәk istəyirəm. Bu orden «Dostluq» adlanır. Siz
hәmişә, bütün dövrlәrdә Azәrbaycanın böyük dostu olmusunuz. Bu, sovet
dövründә dә belә olub – mәn bunu atamın söhbәtlәrindәn bilirәm, sizin
onunla münasibәtlәriniz mәnә mәlumdur – müstәqillik dövründә dә. Siz
hәmişә bizi dәstәklәmisiniz. Çәtin anlarda siz hәmişә әdalәtin, sülhün,
әmәkdaşlığın tәrәfdarı kimi, öz qәtiyyәtli sözünüzü demisiniz. İcazə
verin, bu mükafatı Sizə təqdim edim. Təbrik edirəm. Burada bir xüsusi
məqam var. Bu ordenin qeydiyyat nömrəsi 1-dir. “Dostluq” ordeni yeni
ordendir, dövlət təltifidir. Siz bu ordenin təqdim edildiyi birinci
şəxssiniz. Bu, çox mühümdür, bu – tarixdir.
İLHAM ƏLİYEV
Azərbaycan Respublikasının prezidenti
Çingiz Aytmatov hələ sağlığında klassikə çevrilmiş yazıçı
olmuşdur, onun dünya ədəbiyyatında yeni nəsrin yaradıcılarından biri
olmaqla oxucularına misilsiz irs qoymuşdur. Bu böyük yazıçının hər bir
əsərini şah əsər adlandırmaq olar. O, həmişə ümumbəşəri dəyərlərə əsl
sadiqlik nümunəsi kimi xatırlanacaq.
SAHİBƏ QAFAROVA
Milli Məclisin sədri
Qırğız xalqı bəşəriyyətə dünyanın həcmcə ən iri eposu
olan "Manas" dastanı ilə yanaşı, ümumtürk köklərimiz baxımından,
soydaşımız sayıla biləcək Çingiz Aytmatovu da bəxş edib. Onun imzası və
əsərlərilə təkcə qırğızlar deyil, bütün türk dünyası, o cümlədən
Azərbaycan xalqı fəxr edir.
*****
Az yazıçı adı çəkmək olar ki, Aytmatov kimi yer üzündəki
bütün canlı məxluqları bu qədər
dərindən və dəqiq tanısın, insan iztirablarının bütün
varlıqlarla sirli vəhdətini duya bilsin - kəhər Gülsarının, ya Qaranərin
taleyini bəşər övladının ömrüylə əlaqələndirməyi
bacarsın.
ANAR
Xalq yazıçısı, AYB-nin sədri
XX əsrin əvvəllərində bədii nəsr sahəsində görkəmli
Azərbaycan yazıçısı Cəlil Məmmədquluzadənin göstərdiyi hünəri keçən
yüzilliyin ikinci yarısından sonra böyük qırğız ədibi Çingiz Aytmatov
nümayiş etdirmişdir. Nəticə etibarı ilə Molla Nəsrəddin təxəllüsü ilə
böyük şöhrət qazanmış Cəlil Məmmədquluzadə və Manasın böyük oğlu olaraq
qəbul edilmiş Çingiz Aytmatov dünyada yeni nəsrin böyük qurucuları kimi
dərin iz qoymuşlar.
*****
Çingiz Aytmatov Nobel Mükafatı səviyyəsində
yazıb-yaradan və Sovetlər İttifaqında qalıb yaşamağı bacarmış
qüdrətli dünya yazıçısı idi. Fikrimcə, bu mənada
Nobel Mükafatı almamış Çingiz Aytmatovun xidmətləri bu
böyük beynəlxalq mükafatın laureatlarından heç də az deyildir.
Dünyanm digər görkəmli yazıçılarının yaradıcılığına
və fəaliyyətinə kölgə salmadan, əksinə, onlardan hər birinin
əsərlərinə obyektiv şəkildə yüksək qiymət verməklə,
həm də bu qənaətdəyəm ki, Çingiz Aytmatovun yaradıcılığı
ilə dünya ədəbiyyatının yeni standartı meydana çıxmışdır.
Bəlkə də, nə vaxtsa, dünyanın bu tipli ədəbiyyatı üçün də
bir beynəlxalq mükafat - Çingiz Aytmatov Mükafatı da təsis
ediləcəkdir. Reallıqda isə Çingiz Aytmatov dünya ədəbiyyatında Nobelüstü
yeni bir ədəbiyyat standartı yaratmağa
müvəffəq olmuşdur.
İSA HƏBİBBƏYLİ
AMEA-nın prezidenti, Nizami Gəncəvi adına
Ədəbiyyat İnstitutunun baş
direktoru, akademik
Çingiz Aytmatov ona görə nəhəng sənətkardır ki, min
illərin zəngin türk mədəniyyətini öz yaradıcılığında məhz tarixi inkişaf
məntiqi ilə əks etdirib. Çingiz Aytmatovun məntiqi ilə sintaksisi
arasında əlaqə hansısa "akademik" stixiya ilə nizama salınır. Həmin
stixiya türk dastanlarının hamısında var. O, bu mənada da türk
mədəniyyətinin fenomenidir.
*****
Çingiz Aytmatov min illərin zəngin türk mədəniyyətini özündə məhz tarixi inkişaf məntiqi ilə ehtiva edir, - onun təfəkküründə buddizmin də, iudaizmin də, xristianlığın da, islamın da fəlsəfı-estetik anlayışları arıdıcıl şəkildə türk mədəniyyətinin idrak prinsiplərinə tabe olur, həmin prinsiplər baxımından işlənir, - bu mənada Çingiz Aytmatov mədəni-tarixi mövcudluğumuzun arxeoloji ibtidasından gəlir.
NİZAMİ CƏFƏROV
Akademik, filologiya elmləri doktoru
Kaş Teymurla Bəyazid və Yavuzla İsmayıl da Çingiz və
Şahmar kimi dost olaydılar. Kaş...
ŞAHMAR ƏKBƏRZADƏ
Şair, publisist, jurnalist
İstər
Bakının dəniz neftçilərinin va ya Azərbaycanın dağlıq kəndlərinin
gənclərinin, istər Moskvada, istərsə Fransanın kiçik
şəhərlərində, istərsə də Ərəb ölkələrində olanda mənə belə
bir sual verirlər: Çingiz Aytmatov necə insandır? Mənim
suala cavabım dəyişmir: O, babalarımızın vəsiyyət etdiyi
qaydalarla yaşayır. O, dosta dost, düşmənə düşməndir. Onun dostları
xeyirxahlıq, ləyaqət, cəsarət və dürüstlük,
onun düşmənləri həqarət, alçaqlıq və yalandır.
İMRAN QASIMOV
Xalq yazıçısı,
Azərbaycan dramaturqu və kinossenaristi
Çingiz Aytmatovun adı ən böyük yazıçıların adıyla
qoşa çəkildi. Bu - "Manas" qəhrəmanlıq dastanlarında
qırğızların əsrlər boyu öz hafızəsilə qoruyub saxladığı, nəsillərə
miras kimi verdiyi vətənpərvərlik, cəngavərlik, halallıq,
sədaqət, səxavət ənənələrinin yazılı ədəbiyyatda yeni
tipli ifadəsi və bədii təzahürüdür.
VİLAYƏT RÜSTƏMZADƏ
Şair, tərcüməçi
Aytmatovun povestləri də həmin şəffaf bulaq
suları kimi yazıçının gördüyü, müşahidə etdiyi insanları
mümkün qədər parlaq şəkildə əks etdirir. Onun qəhrəmanı
kasadakı suyu çalxalayıb yerə tökmədən aparmağı, insanlara
dopdolu kasa təqdim etməyi arzulayır. Bu, müəllifın də
arzusudur. O, insanı bütün ziddiyyətləri ilə təqdim etməyə,
onu bəzən durğun sularda parlaq əks olunan, bəzən də çınqıllara
toxunaraq parçalanmış sularda bir anlığa öz parlaqlığını
itirən ulduzlar kimi göstərmək istəyir.
PƏNAH XƏLİLOV
Professor,
tənqidçi, tərcüməçi
