Professor Nizami Cəfərovun qarşısında duran ən birinci vəzifə təkcə onun istədiyi ali məktəbdə tələbələrə yüksək elmi səviyyədə mühazirələr oxumaqdan, onlara Azərbaycan dilçiliyinin mahiyyətini qavramaqdan, dilçilik elminin qarşısında duran elmi problemləri izah etməkdən ibarət olmamış, o həm də istedadlı tələbələri dilçilik elmi üzrə elmi-tədqiqat işinə hazırlamışdır. Professor Nizami Cəfərovun verdiyi aktual dissertasiya mövzuları da tələbələri elmi işə sövq edir. Nizami özü dilçilik elminin bütün istiqamətlərini dərindən bildiyi üçün onu yüksək səviyyədə tələbələrə çatdırmaqda davam edir.

Nizami özünün ilk elmi işinə “Azərbaycan dilində sadə cümlənin struktur-semantik inkişafı” adlı namizədlik dissertasiyası ilə başlamışdır (1985). O, özünün apardığı elmi-tədqiqat işlərinə daha digər aktual mövzular da daxil etmişdir. Alimin elmi-tədqiqat işlərinin zirvəsi onun “XVIII əsr Azərbaycan ədəbi dili” (1991) adlı doktorluq dissertasiyası olmuşdur.

Alimin elmi yaradıcılığı ildən-ilə təkmilləşmiş və dərinləşmişdir. Professor Nizami Cəfərovun “Füzulidən Vaqifə qədər” (1991), “Eposdan kitaba” (1999), “Azərbaycanşünaslığa giriş” (2001), “Qədim türk ədəbiyyatı” (2004) və bir çox başqa əsərləri Azərbaycan dilçiliyini zənginləşdirmiş və onun tarixi keçmişinə elmi aydınlıq gətirmişdir.

Professor Nizami Cəfərov orta məktəblər üçün çap olunmuş Azərbaycan dili dərsliklərinin yazılışında və orta məktəb proqramlarının tərtibində yaradıcı alim kimi özünü göstərmişdir.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Nizamidə olan geniş dünyagörüşünə, Azərbaycan və Türkiyə dövlətçiliyinin tarixinin ana xəttinə bələd olduğuna görə, eləcə də XX əsrin böyük şəxsiyyəti olan Atatürkü yaxından tanıdığı üçün onu Azərbaycanda açılmış Atatürk Mərkəzinə başçı təyin etdi. Professor Nizami Cəfərov Atatürk Mərkəzində çox mühüm istiqamətdə elmi-tədqiqat işləri aparır, eyni zamanda, bu mərkəzdə həyatın aktual problemlərinə aid elmi konfranslar keçirir, mühüm əsərlərin müzakirəsini təşkil edir. Bu yolla Nizami Cəfərov iki qardaş dövlət arasında mühüm əhəmiyyətli işlər aparır.

Professor həm də bir millət vəkili kimi dövlət quruculuq işlərində də uğurla çalışır.
Alimə, müəllimə və millət vəkilinə yeni-yeni elmi və təşkilati uğurlar arzu edirəm.

Budaq Budaqov,
Akademik

Nizaminin filologiya elminə, ədəbi tənqidə gəlişi dərhal diqqəti cəlb etdi. Elə istedadlı adamlar var ki, xeyli qələm işlətdikdən sonra özünü tanıda bilir. Ancaq Nizami Cəfərovun imzasının görünməsi ilə duyuldu ki, ədəbi mühitə yeni və orijinal düşüncə sahibi bir şəxsiyyət gəlir. Bu qədər sürətlə tanınmaq, etiraf olunmaq böyük istedadın nəticəsidir. Bəli, Nizami Cəfərov istedaddır, mükəmməl təfəkkür sahibidir. Nizami elmə dilçi kimi olaraq qədəm basdı. Elmdə dilçi kimi ayaq tutmaq gələcək yaradıcılığında Nizaminin bütün düşüncə potensialının olduğu kimi gerçəkləşməsinə meydan açdı. Əslində əsl dilçi riyazi düşüncə ilə işləyir. Bu riyazi düşüncə Nizaminin istər ədəbi tənqid sahəsində, istər geniş filoloji tədqiqlərində analitik təfəkkürünü qidalandırdı, bir tərəfdən, onu bugünkü əhatəli yaradıcılığa gətirdi, bir tərəfdən də, bu yaradıcılıqdakı fikir dərinliyini formalaşdırdı. Bu dilçinin Azərbaycan yazıçılarının qurultayında tənqidçi kimi parlaq məruzəsi də, “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi”nin altıcildlik akademik nəşrindəki müəllifliyi də, Ferdinand de Sössürün məşhur və mürəkkəb “Ümumi dilçilik kursu”nun dilimizə uğurlu tərcüməsi də, siyasi aləmdəki istedadlı fəaliyyəti də həmin riyazianalitik qabiliyyətin nəticələridir.

Yaradıcılığına, fəaliyyətinə kifayət qədər bələd olduğum üçün hesab edirəm ki, o, başqa elm sahəsində olsaydı, filologiyamızda bir adamın çatışmadığı görünərdi, yaxşı ki, o yeri Nizami özü tutdu...

Tofiq Hacıyev,
akademik

Məndən salam olsun Nizami adlı,
Atatürk ünvanlı türk oğlu türkə,
Təfəkkür arxalı, fikir qanadlı
Elmin hünərinə, ilhama, dərkə.

Oğuzun, qopuzun, kamanın, udun
Mübarək səsindən gələnim mənim,
Babam Füzulinin, Dədəm Qorqudun
İsti nəfəsindən gələnim mənim.

Ən böyük dayağın istedad oldu,
Sözün yerindədi, fikrin dərində.
Büdrəmək, yıxılmaq sənə yad oldu
Elmin, alimliyin pillələrində.

Tanrının dilidi sən sevdiyin dil,
Kökün dağdan gəlir, qayadan gəlir.
Sənin alimliyin kitabdan deyil,
Allahın verdiyi mayadan gəlir.

Əzizim Nizami!

“Azərbaycan”da “Keçən günlərin tərcümeyi halı”nı oxudum.

Mübarək olsun!

Gözəl bir əsər yazmısan. Hər kəs (və hər yaşlı oxucu) öz nəslinin keçdiyi yola nəzər salır. Sizin yanınızda özünü görür. Mən də. Bizim yaşıd olduğumuzu, ancaq təqvim hesabı fərqimizi bilməzdim!

Oğuzlardan çox yazmışdınız, mən də oxumuşdum. Burada onların saz havasını da eşitdim. Çox şad oldum.

Birinci dəfəydi ki, bədii əsəri gülə-gülə, arada bir də tutula-tutula oxuyurdum. İndiyə qədər bu yazımız haradaydı!

Bu bədiilik, bu yumor, bu müdriklik, bu pak ürəkaçıqlığı hardaydı! Dahi insanlarla oturub durmusan, görüb götürmüsən.

Eşitdiklərini də “bir-bir” yadda saxlamısan. İndi də onların yadigarı, varisi kimi danışmağa haqqın var.

Məni mənə qaytaran qələminə eşq olsun!

Nəriman Həsənzadə,
Xalq şairi

Nizami Cəfərovun böyüklüyü ondadır ki, o bütün mərhələlərdə tədbirli, təmkinli, ləyaqətlidir. Məhz ləyaqətini o heç zaman əldən verməyib və bu xüsusiyyətin onun kamil şəxsiyyət kimi yetişməsində böyük rolu olub. Mən Nizami müəllimlə dekan həmkar olarkən bir neçə dəfə xarici ölkələrdə səfərdə olmuşam, orda, xüsusən də Türkiyədə necə böyük nüfuz sahibi olduğunun canlı şahidiyəm. Ağsaqqal türk alimləri ilə 30 yaşlarında bu gənc istedadın fikir polemikasında qalib gəldiyini, türk ədəbiyyatını onlardan yaxşı bildiyini görəndə bir milli qürur hissi keçirirdim. Maraqlı idi ki, Nizami Cəfərov debatlarda heç vaxt güzəştə getmirdi, üzgörənlik eləmirdi, həmişə də qalib gəlirdi. Hərdən onunla bu səfərlərdə olarkən düşünürdüm ki, əgər Nizami müəllim istedadını dilçiliyə, ədəbiyyatşünaslığa deyil, deyək ki, şahmata istiqamətləndirsə idi, yəqin ki, dünya şahmat tacını Bakıya gətirərdi. Başqa elm sahələrində də daha çox inkişaf edə bilərdi və bəlkə də fizika, kimya, biologiya sahələrində Nobel mükafatına layiq görülə bilərdi. Bütün bunlara baxmayaraq, yalnız Azərbaycan, yaxud Türk dünyası çərçivəsində tədqiqat obyekti olan dilçilik sahəsində qazandığı uğurları daha müqəddəs, daha vacib hesab etdiyi üçün Nizami elə Nizamidir. Mən filoloq olmasam da, onun dilçiliyə, azərbaycanşünaslığa aid tədqiqatlarını böyük maraqla izləyirəm. Mənə elə gəlir ki, Nizami Cəfərov bu sahədə inqilabi dəyişikliklər etməyə qadir alimdir. Və indiyədək Azərbaycan dilçiliyində mövcud olan sterotipləri, klassik yanaşmanı dəyişdirməyə cəsarət edən ilk adamdır.

O, hadisələrin, problemlərin fövqündə durmağı bacarır. Ən böyük narahatlığa da, ziyalı prizmasından təmkinli münasibəti var. Və şəxsən mən onun bu sakitliyinə həsəd aparıram. Təkcə Bakı Dövlət Universiteti deyil, bütün xalqımız fəxr edir ki, onun sıralarında belə bir İNSAN var.

Abel Məhərrəmov,
akademik

AMEA-nın müxbir üzvü Nizami Cəfərov haqqında biriki söz yazmaq barədə düşünəndə xəyalən iyirmi beş il geriyə döndüm, İrəvanda nəşr olunmuş “Zirvə cığırı” kitabım barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində dərc edilmiş “Cığırlar haraya aparır?” başlıqlı məqaləsini (18 fevral, 1983) xatırladım.

Səmimiyyət və peşəkarlıqla yazılmış bu məqalə mənim diqqətimi çəkdi və o illərdə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru, Xalq şairimiz Nəriman Həsənzadəyə İrəvandan telefon açıb soruşdum ki, bu müəllif kimdir? Nəriman müəllim yazıdan çox məmnun qaldığımı bilib sevindi və fərəhlə dedi:

Bir gözəl gənc oğlandır!

İllər ötdü, bu gözəl oğlanın çox yazılarını oxudum, çıxışlarını dinlədim, şəxsən tanış olduq, dost olduq və bir gün Nəriman müəllimə dedim ki, vaxtilə mənə söylədiyiniz ifadəyə bircə əlavəm var: “Sən demə, bu gözəl, gənc oğlan həm də böyük istedad sahibiymiş!”

Nizami Cəfərov dilçidir, professordur, kafedra müdiridir, millət vəkilidir, parlamentdə komissiya sədridir, ölkə Prezidentinin Fəxri Sədri olduğu mühüm Mərkəzin müdiridir... Başqa vəzifələrini də saymaq olar və bu sahələrin hamısında fəaliyyəti uğurludur. Və onun səmərəli, çoxsahəli fəaliyyətinin və uğurlarının kökündə dərin düşüncəli fikir adamı olması, yüksək milli-mənəvi dəyərləri və zəhməti dayanır. Həm dərindən düşünür, həm də düşündürür. Və düşüncəsinin miqyası intəhasızdır, sonsuzdur. Nə qədər yazır-yazsın, nə qədər maraqlı, dərindən, özünəməxsus və nəhayətsiz miqyasda düşünür-düşünsün, son sözünü demir, dərin düşüncələrini getdikcə daha da dərinləşdirir, fikir coğrafiyasını genişləndirir.

Milli olduğu qədər bəşəri, bəşəri olduğu qədər millidir. Milli özgürlük onun üçün dünyadan təcrid olunmaq üçün deyil, dünyanı zənginləşdirə-zənginləşdirə birləşdirmək üçündür.

Ulu Öndərimiz Heydər Əliyevin tövsiyəsi, xeyir-duası ilə Azərbaycançılıq ideologiyasını, onun milli psixologiyamızın ayrılmaz tərkib hissəsi kimi möhkəmlənməsi məsələlərini öyrənir və bu sahə ilə bağlı dəyərli əsərlər yazır.

Tələsmir, amma həmişə axtarışdadır, əlində qələm olmayanda da işləyir.
Nizami əlliyə çatır? Müdriklik yaşına? Hərçənd o, çoxdan müdrikdir.

Hidayət Orucov,
Əməkdar incəsənət xadimi

Nizami Cəfərovun ədəbiyyat baxışları ilk öncə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixçiliyi sahəsində görünür, ən dolğun ifadəsini məhz burda tapır. Mən bunu yazılarımda, bir neçə dəfə qabartmışam: hazırda ədəbiyyatımızın tarixən yaranmış obrazı dağıldığı, ədəbiyyat tarixçiliyimiz qırıq-parça sitatlar, bu və ya digər əlahiddə, eklektik sıralar, baxışlar şəklində göründüyü bir halda, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini bütünlükdə, ən qədim dövrlərdən çağımızacan, müasirliyi və tarixi perspektivində təsəvvür, təsvir və təqdim eləməyə cəhd edən bircə Konsepsiyanın adını çəkmək olar. Bu – Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü, filoloji elmləri doktoru, professor Nizami Cəfərovun artıq iki onildən bəri irəli sürüb-bölüşdüyü, hər dəfə, hər kitabında daha da dolğun, düşünülmüş, təkmil ortaya qoyduğu müvafiq elmi konsepsiyadır.

Bu həmin o Konsepsiyadır ki, N.Cəfərov şərhini “Azərbaycan xalqının şah əsəri” yazısında Dədəm Qorquddan başlayır: “Dədə Qorqud” eposunun tarixi, Azərbaycan etnik-mədəni sisteminin ümumtürk etnik-mədəni sistemindən fərqlənərək ayrılması (differensiyası) tarixidir...” və kitab boyu bütün yazılarından keçirərək, perspektivini müsahibələrində belə görür: “Axı bunlar (gənc yazarlar – T.Ə.) “Dədə Qorqud”u, “Koroğlu”nu yaradan xalqın övladlarıdırlar. Bunlar Cəlil Məmmədquluzadənin övladlarıdırlar. Bir şeyi ki, biz yaratmışıq, onun üzərində yüksəlmək lazımdır...” (“Zaman ədəbiyyat adamlarına əsl yerlərini başa salır”).

...Nizami Cəfərov bütün gəlişi ilə milli ədəbiyyatın doğurduğu fenomendir; bu həm də ona bilavasitə ədəbiyyatın iç təcrübəsindən çıxış edib, nəzəri ümumiləşdirmələr aparmaq səlahiyyəti verir.

Nizami Cəfərovun olduqca orijinal ədəbiyyat baxışları, ədəb-iyyatşünaslıq platforması bir daha onu təsdiqləyir ki, Azərbaycan ədəbiyyatı da öz fərqli “filoloji məktəbi”ni doğurmağa, irəli çəkməyə qadirdir; bu, ən azı, N.Cəfərovun özünün sözlərinə isnad etsək: “dünya miqyasına öz Azərbaycan qeydiyyatımızla çıxmaq”dan ötrü lazımdır. Sadəcə bu elmə, bu tənqidə, bu ədəbiyyata bir az həssaslıq, bir qədər də diqqət gərəkir. Çox yox, bir azca.

Tehran Əlişanoğlu,
AMEA-nın müxbir üzvü

Nəğməkar ürəyi ilə oxucu ruhunu şeir-şeir oxşayan şair Yusif Nəğməkarın “Nizami demiş” poemasını ədəbiyyatımızda yeni bir səhifə, xüsusi üslub, qeyri-adi ədəbi tapıntı kimi səciyyələnirmək olar. Poema oxucunu çoxcəhətli maarifləndirir. Bir tərəfdən şairin qələmə aldığı misralar gözlərimiz qarşısında bir yenilik abidəsi canlandırır, digər tərəfdən tərtibatı ilə nə qədər yeni görünsə belə, canında, qanında, ruhunda, məğzində yaşatdığı qədim ədəbiyyatı-mızın monumental əhval-ruhiyyəsini oxucuya təqdim edir.

Poemanın ekspozisiyası uğurlu bir zəminlə, ulu öndər Heydər Əliyevin professor Nizami Cəfərova verdiyi dəyərlə “Çox böyük bir professor!..” statusunu oxucu ilə paylaşmaqla başlanır və doğru olaraq ekspozisiya məhz “ÖNƏM” adlanır.

Kitabı vərəqlədikcə sağ üzdə böyük professor, görkəmli dilçi alim, akademik Nizami Cəfərovun Azərbaycan dilinin qrammatik düsturunun təşəkkülünü möhkəmləndirmək üçün, dilin Qrammatik saflığını və sadəliyini, məna zənginliyini və bütövlüyünü qoru-maq və müdafiə etmək uğrunda apardığı elmi-axtarış mücai-ləsindən, uğurlu, səlis ifadə imkanları ilə zəngin bir dilçi kimi ədəbi-ictimai aləmdəki nüfuzundan bəhs edilir.

Vərəqlərin digər üzündə mütəfəkkir alimin Azərbaycanın tarixi təfəkkürü, coğrafi miqyasları, xalqın düşüncə tərzi və milli özünütəsdiq və özünüdərketmə yaddaşından istifadə imkanların-dan, qərinələrlə davam edən mənəviyyat uğrunda mübarizənin uğurlu nəticələrindən bəhs edən fikirləri öz əksini tapıb.

Səhər Cəhlim,
ədəbiyyatşünas

Nizami Cəfərovun ilk elmi araşdırmaları ilə tanış olarkən bütün yaradıcılığı boyu eyni bir təfəkkür pafosu ilə, sabit intellekt emosiyası ilə üzləşirsən. Məhz epik təfəkkür estetikasına söykənən bir tale seçimi həmin pafosun mahiyyətini təşkil edir. Və güman edirik ki, indi həmin obrazı, həmin mahiyyəti dəyərli oxucuların nəzərinə çatdırmaq vaxtı çatmışdır. Görkəmli alimin fikir-üslub dünyasına oxucunu dəvət etmək bu “provokasiyanın” ümdə məqsədidir. Filoloji-fəlsəfi mətnlərin toxumlarına sıx-sıx səpələnmiş ideyaların, obrazların, tezislərin bərpasına kömək etməlidir.

Rüstəm Kamal,
professor

Nizami Cəfərov çağdaş Azərbaycan fılologiyasının qazancı-dır. Onun millət vəkili, AMEA-nın müxbir üzvü, Əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin rəhbəri olması – bütün bunların hamısı yenə də filologiya elminin qələbəsidir.

Nizami Cəfərov bürokrat düşüncəsindən çox-çox uzaq olan elm adamlarımızdandır. Əks təqdirdə onun imzasını gözləyənlərin sayı o qədər çox olardı ki, onların sayını belə müəyyənləşdirmək müşkül bir işə çevrilərdi.

2003-2004-cü ildə Ali Attestasiya Komissiyasının filologiya ixtisası üzrə Ekspert Şurasının üzvü olduğum zaman onun disser-tantlara, aspirantlara olan qayğısını da hiss etmişəm. Hər dəfə Ekspert Şurasının iclaslarında şahid olmuşam ki, o, Ekspert Şurasının sədri kimi aspirantlara, dissertantlara, daha doğrusu, onların yazdığı dissertasiyalara xeyirxahlıqla, qayğı ilə yanaşır.

Buludxan Xəlilov,
professor

Görkəmli dilçi alim, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Nizami Cəfərov yüksək elmi potensialı, fitri istedadı, dərin zəkası və mənəvi keyfiyyətləri ilə seçilən ziyalılarımızdan biridir. O, öz düşüncə tərzi və xeyirxah əməlləri ilə çoxlarının dərin hörmətini qazanmışdır.

Alim öz yaradıcılığında daha çox sözün bədii funksiyasına, ayrı-ayrı yazıçıların əsərlərinin bədii-estetik özünəməxsusluğuna, üslub məsələlərinə, qədim türkdilli ədəbi abidələrin dilinə tədqi-qatçı linqvist kimi diqqət yetirmiş, öz elmi mövqeyini təsdiqləmə-yə nail olmuşdur. Elə “XVIII əsr Azərbaycan türk ədəbi dili” mövzusunda yazdığı və uğurla müdafiə etdiyi doktorluq disserta-siyanın əsasını da məhz həmin problemlər təşkil edirdi. Bütöv-lükdə götürdükdə, XX əsr Azərbaycan dilçiliyinin inkişafını elm xəzinəsinə böyük töhfələr vermiş professor Nizami Cəfərovsuz təsəvvür etmək mümkün deyil. Onun qələmindən çıxmış funda-mental əsərlər mütəxəssislərin rəğbətini qazanmışdır.

Professor Nizami Cəfərovun ictimai-siyasi fəaliyyəti də göz önündədir. Təkcə “Azərbaycanşünaslığın əsasları” adlı fundamen-tal əsəri belə deməyə əsas verir ki, Azərbaycanın müstəqilliyi, suverenliyi, ərazi bütövlüyü Nizami müəllimin idealıdır. O, eyni zamanda yüksək nitq mədəniyyətinə və natiqlik məharətinə mükəmməl şəkildə yiyələnmiş ziyalılarımızdan biridir.

Nizami Cəfərovun zəngin həyat təcrübəsi, mükəmməl təhsil və fitri istedadı bir çox elm xadimlərinə müyəssər olmayan univer-sal missiyaları yerinə yetirməyə imkan yaratmışdır. Elmi yaradı-cılıqla məşğul olmaq, fundamental əsərlər yaratmaq, insanları elmə, kitaba, mütaliəyə yönəltmək yolunu seçmiş professor Nizami Cəfərov həmişə dilçilikdə, ədəbiyyatşünaslıq elmində baş verən proseslərin nəbzini tutmağı bacarmış, özünün məntiqli mülahizələri ilə mübahisəli məsələlərin düzgün həlli yollarını göstərə bilmişdir.

Abuzər Xələfov,
professor

Nizami Cəfərov haqqında yazmaq sözsüzdür ki, çox həvəs-lidir, lakin həm də çətindir. Bu çətinlik onun elm aləmində, ictimai həyatda, xüsusilə də müasir ictimai fikrimizdə malik olduğu zəngin dəyərlərlə əlaqədardır. Belə ki, Nizami ensklopedik alimdir, humanitar və ictimai elmlərin elə bir mühüm problemi yoxdur ki, o bu və ya başqa tərzdə onlara öz münasibətini bildirməsin. Bu dediyimə əmin olmaq üçün onun beşcildlik seçilmiş əsərlərinin heç olmasa mündəricatına nəzər salmaq kifayətdir.

Nizami Cəfərovun elmi maraq dairəsinin mərkəzində Azər-baycan xalqının ictimai həyatının bütün sferalarında tarixi taleyinin problemlərinin araşdırmaları durur.

Nizaminin “bu dünyada nə axtarıram” fəlsəfəsi iddiası onu azadlığa doğru aparmış və aparır. Belə ki, insan həyatı zəruriyyəti nə qədər və nə səviyyədə dərk edirsə və onu öz fəaliyyətində həyata keçirirsə o qədər də azad olur. Bu azadlıq sosial ədalətlilik, humanizm, cəmiyyət üçün faydalılıq və s. prinsipləri özündə birləşdirir. Nizaminin azadlığında bu prinsiplərin cəminin təzahü-rünü görürük.

Professor Nizami Cəfərovun etik dünyagörüşündə həyatdan zövq almaq əsas yer tutur. O, zövqün insan əxlaqının, rəftarının ən yüksək səadəti olması baxışına tərəfdardır. Zövq və onunla bağlı olan mənəvi-ruhi tələbatın ödənilməsi xoşbəxtliyin ən yüksək qayəsi olduğuna inanır. Nizami hər kəsi xoşbəxt görmək istəyir. Onun (və mənim) rəyimcə insan öz daxili, mənəvi-ruhi aləmini daim nəzarətdə saxlamalı, gərəksiz əhvaldan qorunmalıdır.

Professor Nizami Cəfərov püxtələşmiş müdrik ictimai-siyasi xadimdir. O, respublikamızın ictimai, siyasi və mədəni həyatında çox uğurlu fəaliyyət göstərir. Bu fəaliyyətdə Nizami üçün xarak-terik olan cəhət onun məşğul olduğu sahəni bütün incəlikləri ilə bilməsidir. Digər bir cəhət onu hər bir sahə üzrə mütəxəssisi, hətta adi işçini sonadək dinləmək bacarığıdır. Nizami üçün dövlətçilik çox əzizdir. Onun qorunması və inkişafı üçün yüksək fədakarlıq, vətəndaşlıq nümayiş etdirir.

Həmid İmanov,
professor

Mən, Nizaminin elmi yaradıcılığından danışmayacam, təkcə onun “Azərbaycanşünaslığa giriş” monumental kitabının təqdimatı göstərdi ki, Nizami Cəfərov Azərbaycanın elm və mədəniyyətinin elə bir sahəsi yoxdur ki, onu elmi təfəkkür süzgəcindən keçirmə-sin. Həm də istər Azərbaycan tarixi olsun, istərsə də Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tarixinin dövrləri, onların araşdırılıb təhlil olun-masında Nizaminin özünəməxsus mövqeyi olmuşdur.

Nizami Cəfərov universitetin fılologiya fakültəsinə dekan seçildikdən sonra onun genində olan bir neçə keyfiyyətlər tədri-cən üzə çıxdı; istedadla bərabər təşkilatçılıq, özünəməxsus sərbəst davranmaq, xeyirxahlıq, səxavətlilik, genişürəklilik ona böyük nüfuz qazandırdı.

Dekan Nizami Cəfərov heç vaxt bəzi dekanlar kimi qapını bağlayıb icazə ilə adamları qəbul etmədi, dekanlığın qapısı müəllimlərin də, tələbələrin də, adi işçilərin də, tez-tez gələn qonaqların da üzünə açıq oldu. Həmişə otağı adamlarla dolu olurdu. Heç kəsə “vaxtım yoxdur, sabah gəl” demirdi. Hər şeyi yerindəcə həll edirdi.

Nizami elmin geniş magistral yolundadır. Bu yolda ona böyük uğurlar arzulayırıq.

Qara Namazov,
professor

Professor Nizami Cəfərov haqqında bir şey yazmaq istərdim. Nizami kimdir? Onunla yaxından tanış olmayan, onunla işləmə-yən, onunla yaxından ünsiyyətdə olmayan insanlarla sirli-soraqlı, əlçatmaz görünən bir insan! Əslində isə böyük olduğu qədər də sadə bir insan, səmimi insan; düşüncələri ilə dedikləri, ürəyi ilə dili arasında zərrəcə ayrılığı olmayan bir vətən övladı. Səmimi və saf. Uşaqla uşaq, böyüklə böyük kimi davranar. Onun baxışlarında, münasibətlərində kasıb-dövlətli, adi-vəzifəli şəxs ayrılığı yoxdur.

…Professor Nizami Cəfərov dilçiliyə və ədəbiyyatşünaslığa vahid filoloji fənn, elm sahəsi kimi baxır. Onun elmi yaradıcılığı bu birliyi aydın şəkildə əks etdirir. Bu birlik isə milli kök üstə - azərbaycançılıq təəssübkeşliyi üstə köklənir. Ancaq Nizami bu doğmalıqdan türk dünyasına çıxır, əsərləri tarixiliklə birləşir və geniş elmi vüsət alır.

Ümumtürk fonunda dil və dil tarixi, ədəbiyyat tarixi, klassika və müasirlik – bütün bunlara obyektiv elmi münasibət Nizami Cəfərovun yaradıcılığında görünən qırmızı xəttdir. Bu xəttin mər-kəzində Azərbaycan görünür, Azərbaycan insanı görünür. Niza-minin aurası o qədər təmiz, şəffaf, eyni zamanda güclüdür ki, onu tanıyanların hamısını cəlb edir; istəyən də, istəməyən də o təsirə qapılır. Nizami səmimiyyəti çoxlarına çox şeyləri unutdura bilir, bəzilərini unutdura bilməsə də üzə çıxanların qarşısını alır. Çünki Nizami inkaredilməz və danılmazdır. Çünki Nizami bütün şəxsi varlığı ilə, bütün elmi-fəlsəfı imkanları ilə gorünməkdədir. O da var ki, heç bir titul, heç bir ad, heç bir vəzifə Nizami şəxsiyyətinə kölgə sala bilmir. Nizami hər yerdə Nizamidir. İstərdim ki, Niza-minin mövqelərini, elmi və digər adlarını sadalayam və deyəm ki, Nizami məhz Nizami olaraq, bunların fövqündə durur.

Sadalamadım və demədim, çünki hamı onu tanıyır. Nizami cavandır və zirvəyə doğru irəliləyir. Hələ indidən müqayisə obyektinə çevrilibdir: kimi onunla tələbə yoldaşı olması ilə fəxr edir, kimi onun müəllimi olduğunu yada salaraq özünütəsdiqə çalışır.

Yusif Seyidov,
professor

Filologiya elmləri doktoru, professor, ADPU-nun Ədəbiyyat və onun tədrisi metodikası kafedrasının müdiri, daim cavanlaşan, yeniləşməyə güclü meyli olan, çevik və sərrast düşüncəli Nizami Cəfərova təbiət xüsusi bir xoşbəxtlik verib: heç kəsin paxıllığını çəkməz, kimsəyə quyu qazmaz, bütün mərdiməzarlıqdan uzaq gəzər. O, vəzifələrə, titullara can atmır, əksinə həyatın şan-şöhrəti özü onu tapır.

Nizami söz adamıdır. Sözü sözdən seçməyi bacarır. Onun bütün gücü yazdığı əsərlərində, oxuduğu mühazirələrində və nitqlərindədir.

Nizami dostluqda da möhkəm adamdır. Yaşlılar da, cavanlar da ondan razılıq edirlər. Gənc tədqiqatçılar deyir ki, Nizami müəl-limə nə zaman müraciət ediriksə, vaxtını, biliyini bizdən əsirgəməz. Bəlkə elə buna görə onun dostlarının çoxu cavan yazıçılar, jurnalistlər və tədqiqatçılardır. O, öz müəllimlərini də, ahıl dostlarını da yüksək qiymətləndirir, daim onların hörmətini saxlayır. “Hörmət edən hörmətli olar” deyiblər. Daim hörmətli olasan, əziz dost!

Zahid Xəlil,
professor, şair

ADPU-nun rektoru, AMEA-nın müxbir üzvü, Əməkdar elm xadimi, professor!

…Gənc yaşlarından fövqəladə istedadı ilə seçilən Nizami Cəfərovun ədəbi dil tariximizin öyrənilməsində böyük xidmətləri vardır. Milli ruhlu bir dilçi alim kimi o, Azərbaycan dili, ədəbiy-yatı, mədəniyyəti barədə sanballı əsərlər yaratmış və bununla da xalqımıza, millətimizə böyük xidmətlər göstərmişdir.

Professor Nizami Cəfərov geniş ictimai fəaliyyəti ilə bərabər, məhsuldar bir tədqiqatçı, mahir bir pedaqoq kimi yorulmadan dilimizin, ədəbiyyatımızın, mədəniyyətimizin daha dərindən öyrə-nilməsi və tədrisi, yüksək səviyyədə təbliğ edilməsi, yüksək-ixtisaslı elmi kadrların hazırlanması istiqamətlərində uğurlu, səmərəli fəaliyyət göstərir. O, həm də çağdaş ədəbi proseslərdə fəal iştirak edən bir tənqidçimizdir.

Eyni zamanda Nizami Cəfərov Azərbaycan dilinin, ədəbiyya-tının, mədəniyyətinin öyrənilməsi sahəsində məqsədyönlü fəaliyyət göstərən fədakar bir türkoloq alimdir.

Mən şəxsən öz adımdan və rəhbərlik etdiyim Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin kollektivi adından xalqımızın görkəmli alimi, millətsevər oğlu, professor Nizami Cəfərova uzun ömür, cansağlığı, elmi və ictimai-siyasi fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar arzulayıram.

Yusif Məmmədov,
ədəbiyyatşünas-alim

Nizami Cəfərovun milli kulturologiyamızın dünəninə, bu gününə baxışı geniş və əhatəlidir, məhdud ərazi, yaxud region səciyyəsi daşımır. O, Azərbaycan kulturologiyasını ümumtürk kontekstində götürür və ona tamamilə haqlı olaraq dünya kulturo-logiyasının tərkib hissəsi kimi baxır. Qədim türk eposuna və qədim türk dilinə, milli eposun yaranma dövrü və mərhələlərinə, bu kulturoloji dəyərlərin bütün qəliblərinə dünya xalqlarının kulturoloji birliyi ilə sıx vəhdətdə baş verən zaman hadisəsi kimi baxır. Hər bir kulturoloji vahidin fərdi və bəşəri formullarını açıqlayır.

Azad Nəbiyev,
professor

Nizami Cəfərov da universal türk təfəkkürünün tarixi təka-mülünü izləyə-izləyə onun Azərbaycanda lokallaşdığı vaxtdan bəri qazandığı unifikasiya keyfiyyətlərini, milli idrak kompleksini, mən deyərdim ki, bütün əsas spesifik təzahür xüsusiyyətləri ilə araşdırıb üzə çıxarmağa nail olub. Bu ümumi fonda Azərbaycan – tarixdə olduğu kimi, itirdikləri və qazandıqları ilə birlikdə bütöv görünür.

Nizami Cəfərovun araşdırmaları bunu da bəlli edir ki, bütün tarixi boyu çox çətin etnosiyasi mühitdə, regional genişlənmə və daralmada, imperiyaların maraqlarının toqquşduğu qaynar geosi-yasi məkanda, necə deyərlər, ox hədəfində, gülləbaran altında Azərbaycanı yaratmaq, yaşatmaq – bizim təsəvvür etdiyimizdən qat-qat baha, ağrılı, zor başa gəlib. Bu qançanağı mühitində Vətən mədəniyyətini hifz etmək – bugünkü azərbaycanlının səcdə edəcəyi müqəddəs ərənlik imiş!

Rahid S.Ulusel,
fəlsəfə elmləri doktoru

Nizami Cəfərov imzası, ‒ şəxsən mənim üçün, ‒ elmi-rəsmi titullarından xeyli əvvəl də ciddi maraq və ümid doğuran imza olub. Onunla “Ədəbiyyat qəzeti”ndə birgə işlədiyimiz günlərdə, qədim tarixə malik ədəbiyyatımızın zəngin dil materiallarının forma qanunauyğunluqlarını tədqiqlə yanaşı, həm də mən deyər-dim, daha çox bədii-ruhi mahiyyətinə varmaq vurğunluğu diqqə-timi çəkirdi. Bu vurğunluq Nizamini “millətin ruhu” olan ədəbiy-yatın xəlqi keyfiyyətlərini, dünya xalqları söz sərvətinin ən dəyərli nümunələrindən sənətkarlıqla faydalanmaqla bərabər öz kökünə möhkəm bağlılığı fədakarcasına tədqiqə və müdafiəyə gətirib çıxardı.

Onun çoxcildlik “Türk xalqları ədəbiyyatı” belə böyük məq-sədin bəhrəsidir.

Ayaz Vəfalı,
Əməkdar incəsənət xadimi, şair