E L E K T R O N   M Ə L U M A T   B A Z A S I

 

 

 

HƏYAT VƏ YARADICILIĞI


     Cavad Heyət 1925-ci il mayın 24-də Təbrizdə anadan olub. O, “Məşrutə” inqilabının fərmanını Nəcəfdən Təbrizə və Tehrana aparan heyətin rəhbəri olduğu üçün “Heyət” adı ilə tanınıb.

   Əmək fəaliyyətinə 1946-cı ildə İstanbul Universitetində başlayan Cavad Heyət 1949-cu ilədək burada cərrahlıq klinikasında çalışıb, daha sonra ixtisasını təkmilləşdirmək üçün Paris Universitetinin cərrahlıq kafedrasında işləyib.

   O, 1952-ci ildə yüksək dərəcəli cərrah ixtisasına yiyələnərək İrana qayıdıb, 1953-cü ildən Tehranda Hidayət və Ədliyyə xəstəxanalarında cərrahlıq klinikaları quraraq onlara rəhbərlik edib. Cavad Heyət Tehran Azad İslam Universitetinin cərrahiyə üzrə professoru olub. Öz xüsusi klinikası olmaqla yanaşı, Tehran-Pars xəstəxanasında da çalışıb.

    Doktor Cavad Heyət İranda eksperimental cərrahiyyənin təməlini qoyub. 1954-cü ildən etibarən ürək üzərində apardığı əməliyyatlar onu istedadlı cərrah kimi tanıdıb. Doktor Cavad Heyət 1954-cü ildə qapalı ürək əməliyyatı, 1962-ci ildə isə İranda ilk dəfə açıq ürək cərrahiyyəsini müvəffəqiyyətlə həyata keçirib. Bundan sonra o, İranda ilk dəfə ürək qapaqlarını dəyişdirmə, heyvanlarda ürək dəyişdirmə, Tehranda ilk dəfə insanda böyrək dəyişdirmə əməliyyatını uğurla həyata keçirdiyinə görə "Birinci Dərəcəli Əmək Ordeni" ilə təltif olunub. Tibb sahəsində qazandığı nailiyyətlər Cavad Heyətə geniş şöhrət gətirib. 1983-cü ildə cərrahiyyənin inkişafına verdiyi elmi-nəzəri və əməli uğurlarına görə Paris Beynəlxalq Cərrahlıq Akademiyasının üzvü seçilib.

    Cavad Heyət dostu Prof. Dr. H.Nitqi ilə birlikdə İranda elmi türkologiyanın əsasını qoyub. O, cərrahiyyə ilə bağlı Azərbaycan, Amerika, Fransa, Türkiyə və bir çox Avropa universitetlərində tez-tez mühazirələr oxumaq üçün dəvətlər alırdı.

   Cavad Heyətin zəngin və çoxşaxəli səmərəli fəaliyyətində Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, türk xalqlarının keçmişi, milli folklor və eləcə də islamşünaslığa dair tədqiqatlar mühüm yer tutur. Bu əsərlərdə Azərbaycan dilinin inkişaf mərhələləri, şifahi xalq ədəbiyyatı, ədəbiyyatşünaslıq, folklor, ədəbi tənqid, publisistika və fəlsəfə tarixinin ən müxtəlif məsələlərindən əhatəli bəhs olunur. Mədəniyyətin müxtəlif problemlərinin öyrənilməsinə münasibətdə tarixi həqiqətlərdən çıxış edərək obyektivlik nümayiş etdirən alimin ədəbi simpoziumlarda və türkoloji konfranslarda çıxışları həmişə təqdirlə qarşılanıb.

    İkisi fars və beşi də türk dilində olan yeddi cildlik türkologiya kitabın müəllifidir. Türkologiya sahəsində 300, tibb sahəsində isə 100 məqaləsi vardır.

   İranda sonuncu inqilabdan sonra Azərbaycan dilinin elmi tarixi ilə doktor Cavad Heyət və doktor Həmid Nitqi məşğul olublar. C.Heyət fars dilində çap etdirdiyi "Türk dilinin tarixi və ləhcələri" əsərini Pəhləvi rejimi zamanı İran dilçilik elminin və hakim ideologiyanın Azərbaycan dilinin özünəməxsus müstəqil və zəngin bir dil olmasını inkar etməsinə cavab olaraq yazıb. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə əsrin əvvəllərində publisist Mais Əlizadənin təbirincə desək, "İran türkləri" terminini dünyanın siyasət müntəxəbatına daxil edibsə, əsrin sonunda bu işə doktor Cavad Heyət əsasən İranda yaşayan türklərin danışdığı ləhcələri tədqiq edən "Türk dili və ləhcələrinin tarixi" kitabını dünyanın türkologiya bəxş etməklə nail olub.

   Bundan əlavə, Cavad Heyət filologiya və türkologiya sahəsində "Azərbaycan ədəbiyyat tarixinə bir baxış", "Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı", "Türk dili və ləhcələrinin tarixi", "İki dilin müqayisəsi" kitablarının müəllifidir.

   Cavad Heyət Bakı Dövlət Universitetinin, Azərbaycan Tibb Universitetinin, Xəzər Universitetinin fəxri doktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının, N.Tusi adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin fəxri professoru, Azərbaycan Cərrahları Elmi Cəmiyyətinin fəxri üzvüdür.

   Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin M.F.Axundov adına mükafatına və "Dədə Qorqud" Assosiasiyasının təsis etdiyi "Məmməd Araz" mükafatına layiq görülüb.

    İranın Qulamhüseyn Bənan adlı məşhur bir müğənnisi vardı. Onun məlahət dolu, insanın qəlbini ilk eşidilişdən ələ alan, ovsunlayan avazı 1960-70-ci illərdə xüsusən çox məşhur idi. Xatırlayıram ki, 1970-ci illərdə, Bakı Dövlət Universitetinin tələbəsi ikən Tehran radiosundan yayımlanan, indi də hər lent yazısı klassik inci kimi dəyərləndirilən “Qolha-ye rəngarəng” musiqi proqramında Bənanın ifalarını necə həvəslə dinləyərdik. Və həmin oxular o silsilədə səslənən, hamısı da gözəl olan başqa ifalardan daha parlaqlığı ilə seçilərdiərdi.

   Bu səsi sevməmək mümkün deyildi və Cavad Heyət də Bənan avazının məftunlarından idi. Bənanla Cavad Heyət bir-biri haqda uzaqdan-uzağa çox eşidiblərmiş və axırı ki, izahsız cazibə günlərin birində onları yaxınlaşdırır, sadiq, etibarlı dostlara çevirir.

   Cavad Heyət hər görüşəndə Bənana “Sən sehrkarsan, oxularının hər biri möcüzədir!” deyirmiş və Bənan da bir dəfə ondan xahiş edir ki, apardığı cərrahiyyə əməliyyatlarından birində seyrçi kimi iştirakına izn versin. Doktor əvvəlcə tərəddüd etmişdi ki, siz sənət adamısınız, zərif hissiyyatınız var, kəsib-doğramaqla, ağrıyla-qanla dolu cərrahiyyə əməliyyatını izləmək sizə ağır təsir buraxar. Bənan israr etmişdi, Doktor razılaşmışdı. Gördüklərini görəndən sonra Bənan etiraf etmişdi ki, əsl möcüzəni siz göstərirsiniz, siz insanı sanki yenidən yaradırsınız.

   2014-cü ilin yayı. Doktor Cavad Heyət daha qalxa bilmədiyi xəstəxana çarpayılarında ömrünün son günlərini yaşayırdı.
Və o qəmli günlərində xəstəxananın reanimasiya bölməsində tək qaldığı palatada maqnitofondan asta səslə fasiləsiz olaraq musiqi səslənirdi.

   Ömrü uzunu Cavad Heyətlə olmuş bal kimi şirin səs – Bənanın avazı həyatla vidalaşdığı axırıncı günlərində də Doktorla idi. Hər gedən saatını, hər ötən dəqiqəsini müşayiət edirdi.

   Cavad Heyət 2014-cü il iyul ayının əvvəlindən Mərkəzi Gömrük Hospitalının reanimasiya şöbəsinə yerləşdirilmişdi. O, qansızlıq və pnevmaniya diaqnozu ilə müalicə olunsa da, həkimlər vəziyyətini yaxşılaşdıra bilməyiblər. O, avqustun 12-də səhər saatlarında Bakı şəhərində dünyasını dəyişib və avqustun 15-də İkinci Fəxri Xiyabanda torpağa tapşırılıb.


<< Geri