O olmasın, bu olsun (film, 1956)
Məzmun
Filmdə 1910-cu ildə Bakıda cərəyan edən hadisələr göstərilir. İki
gəncin-Sərvər(Arif Mirzəquliyev) və Gülnazın(Tamara Gözəlova) böyük və
ülvi məhəbbətindən, məhəbbətin pula, cəhalətə və feodal qalıqlarına
qalib gəlməsindən bəhs olunur. Əsas qəhrəmanlarla yanaşı filmdə Rüstəm
bəyin bir yığın dost-tanışları: tacirlər, alverçilər, qoçular, mürtəce,
satqın jurnalistlər də öz əksini tapır. Lakin rejissor mənfi qüvvələri
belə insana sevdirməyə nail olmuşdur.
Film haqqında
Bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun eyniadlı operettası əsasında
ekranlaşdırılmışdır.
Filmdə xanəndə Xan Şuşinski qonaqlıq səhnəsində "Kürd-Şahnaz" muğamını
ifa edir.
Yengə rolunu oynayan aktrisa Münəvvər Kələntərli qapının dəliyindən
içəri baxarkən qəflətən Sərvər çıxır və yengəni yerə yıxır. Bu məqamda
yerə yıxılan aktrisa kiçik barmağını sındırmışdı. Lakin həmin çəkilişlər
bitəndən sonra çəkiliş qrupu aktrisanın barmağının sındığını
bilmişdilər.
Filmdə xanəndə Tükəzban İsmayılova "Segah" muğamı üstündə oxuyur.
Film Azərbaycanın ilk rəngli bədii filmidir.
Operettanı ilk dəfə 1918-ci ildə Vaqram Papazyan ilə S.Lakka filmə
çəkməyə cəhd edir və Xanjonkovun o zaman yeni təsis olunmuş Yalta
studiyasında çəkilişlərə başlanır… (M.Qurbanov, Ə.Qulubəyov "Kino
sovetskoqo Azerbaydjana" Bakı, Azdövlətnəşr, 1969, səh 4) bəlli olan
odur ki, ilk film uğur qazana bilmədiyi üçün tez də sıradan çıxdı.
Asiya və Afrika ölkələrinin Beynəlxalq Daşkənd kinofestivalında
göstərilən kinokomediya o vaxt yüksək qiymət almışdı. Filmin xarici
ekranlara çıxışı da uğurlu oldu. SSRİ Xarici Ölkələrlə Mədəni Əlaqələr
İdarəsinin sədri A.Davıdov Azərbaycan Kinematoqrafçıları İttifaqının I
katibi Hüseyn Seyidzadəyə göndərdiyi məktubunda yazırdı: ""O Olmasın, Bu
Olsun" filmi 40 ölkəyə, o cümlədən İran, İraq, Yuqoslaviya, Yaponiya,
Avstriya, ABŞ, İsveçrə və Macarıstana satılıb". Daha sonralar film daha
10 ölkəyə satıldı. Bununla belə, kinolent Bakı kinoteatrlarında nümayiş
etdirilərkən, respublika mətbuatında "Müvəffəqiyyətsiz Film" başlıqlı
kəskin tənqidi resenziya dərc edilmişdi. Çəkilişlər ilyarım davam edib
və aparıcı aktyorlara o vaxtın pulu ilə hər çəkiliş günü üçün 60 manat
qonorar veriblər. O vaxtlar Azərbaycana qastrol səfərinə gəlmiş hind
kinematoqrafçıları bir neçə Azərbaycan filminə baxdıqdan sonra daha çox
üstünlüyü Hüseyn Seyidzadənin filmlərinə vermişdilər. Hətta hind
kinosunun yaradıcısı Rac Kapur onu Hindistana dəvət etmişdi: "Gedək
Hindistana, orada film çəkərsən, səni milyonçu edərəm". "O olmasın, bu
olsun" ekranlara çıxandan sonra kinoşünaslar filmi xəncər-bıçaqla
qarşıladılar: "Heç bir estetik qanuna tabe olmayan, mənasız və zövqsüz
çəkilmiş səhnələr, lüzumsuz vuruşma, qaçışma, hay-küylər, eybəcər
oyunbazlıqlar, gah naturalistcəsinə, gah da qeyri-inandırıcı şişirtmələr
tərzində verilmiş əcaib kadrlar... Hər şeydən əvvəl isə filmdə Məşədi
İbad obrazı yoxdur. Rejissor işinin pərakəndəliyi hər obrazda, hər
kadrda özünü göstərir."("Kommunist", 09.12 1956). ""O Olmasın, Bu Olsun"
filmində tamaşaçıların etirazına səbəb olan qüsur... kinokomediyada
olmayan, sonra əlavə edilmiş primitiv əhvalatlar-bazarda qoçuların
davası, Rüstəm bəyin evində qonaqların qalmaqalı, hamamda verilən çirkin
naturalist səhnələr və s. kimə lazım idi? Bu əhvalatlar filmdə o qədər
işıq, o qədər hay-küylə verilmişdir ki, komediyanın əsasını təşkil edən
ictimai motivlər kölgədə qalır... Filmdə tamaşaçıya təqdim edilən Məşədi
İbad isə tamamilə başqadır... Bunun təqsiri rolun yanlış
traktovkasındadır. Bəla burasındadır ki, rejissor necə çalmışsa, aktyor
da elə oynamışdır." ("Ədəbiyyat və İncəsənət", 09.12.1956). ("O olmasın,
bu olsun: böyük aktyorların benefisi", Ekspress qəzeti, 13.03.2003,
Ulduzə Qaraqızı).
Filmin musiqi redaktoru:
Fikrət Əmirov
.
|