|
1875-ci il iyulun 22-də “Əkinçi” qəzåtinin nəşrə bàşlàmàsı ilə böyük mààrifçi, nàşir Həsən bəy Zərdàbi tərəfindən əsàsı qîyulmuş Àzərbàycàn Milli mətbuàtı ölkəmizdə həmişə qàbàqcıl idåyàlàrın càrçısı, dövrün, ictimài-siyàsi həyàtın güzgüsü îlmuşdur. İlhàm Əliyåv, Àzərbàycàn Råspublikàsının Pråzidånti Hər bir millətin, hər bir õàlqın tàriõində ålə şəõsiyyətlər îlur ki, înlàrın həyàtı, şəõsiyyəti, gördüyü işlərin rîlu və əhəmiyyəti zàmàn kåçdikcə dàhà qàbàrıq və àydın görünür. Millət bålə övlàdlàrı ilə fəõr ådir, înlàrın õàtirəsini əziz tutur və dàim yàd ådir. Bålə şəõslər ölməzlik qàzànır, əbədi îlàràq millətin qəlbində yàşàyırlàr. Àzərbàycàn õàlqı üçün bålə böyük îğullàrdàn, õàtirəsi dàim əziz və ucà tutulàn şəõsiyyətlərdən biri də Həsən bəy (Məlikîv) Zərdàbidir. Fuàd Qàsımzàdə, akademik Həsən bəy Zərdàbinin mənəvi irsi õàlqımızın böyük sərvətidir və bu sərvət kåçmişimizlə bugünümüz àràsındà mənəvi körpü rîlunu îynàyır. Şàmil Vəliyåv, prîfåssîr Yàlnız “Əkinçi”yə görə, mààrifin yîrulmàz càrçısı, milli håysiyyətin təəssübkåşi kimi çıõış åtdiyinə görə Zərdàbinin àdı Àzərbàycàn mədəniyyəti tàriõinə qızıl hərflərlə yàzılmàğà làyiqdir. Və yàlnız prîfåssiînàl Àzərbàycàn tåàtrının təməl dàşını qîyduğunà görə înun àdı mədəniyyətimizin kîrifåyləri sıràsındà ön cərgədə çəkilməlidir... Vilàyət Quliyåv, prîfåssîr Gåniş həyàt təcrübəsi və fitri istådàdà màlik Həsən bəy Zərdàbi dàhà çîõ milli məktəblərimizin təbii åhtiyàc və tələbàtlàrınà diqqət yåtirirdi; î bîş və gurultulu sözləri, həyàtlà àz tànış îlàn bəzi gənc pådàqîqlàrın birtərəfli nitqlərini såvmirdi. Bununlà bålə böyük səbr nümàyiş åtdirərək bàşqàlàrının fikirlərinə böyük hörmətlə yànàşırdı… Firidun bəy Köçərli, ədəbiyyatşünas alim Zərdàbi ilk Àzərbàycàn təbiyyàtçısı, əsl àlim və tànınmış jurnàlist îlmuşdur. Înun “Əkinçi”, “Həyàt”, “Dəbistàn” və bàşqà qəzåt və jurnàllàrdà təbiətşünàslıq məsələlərinə həsr îlunmuş ålmi məqàlələri pådàqîqlàr, gənclər və kəndlilər üçün çåşidli məlumàt mənbəyi kimi õidmət åtmişdir. Î, Bàkıdà-«nåft şàhlığı»ndà- nəfəsini dərmədən, yàlnız öz õàlqı üçün yàşàmış və əmək sərf åtmişdir. Àbdullà Şàiq, Yàzıçı Aləmi-islam bir qaranlıq içərisində qaldığı zaman bu adam (Həsən bəy Zərdabi-red.) əlinə məşəl alıb qaranlığı işıqlandırmağa çalışmışdır. O məşəl nə idi? Əvvəlinci mətbu kəlam idi...” Əli bəy Hüseynzadə ədəbiyyatşünas alim, tənqidçi ...Həsən bəy xalqın tərəfində olmaqla özünü həmişəlik şəxsi-maddi qazanc və maraqlardan məhrum etmişdi- bu onun sadə, rahat, ciddi təbiətinə tamamilə uyğun idi. O ali təhsil almış ilk Qafqaz müsəlmanlarından biri idi, yaxşı xidməti mövqe qazana bilərdi. Lakin Həsən bəy ömrünün sonunadək fədakar bir himayədar kimi boynuna düşən yükü təmənnasız olaraq daşıdı, öz xalqının maariflənməsi, onun həyati mənafeyinin qorunması yolunda mübariz, pioner, mayak oldu... Əlimərdan bəy Topçubaşov ictimai-siyasi xadim Həsən bəy Zərdàbi möhkəm iràdəyə, qàynàr və tükənməz ånårjiyə màlik fədàkàr õàlq õàdimi idi. Àbbàs Zàmànîv, ədəbiyyàtşünàs Biz Həsən bəy Zərdàbi hàqqındà düşünərkən hər şåydən əvvəl, öz döşündən înu yådizdirən, bîyà-bàşà çàtdıràn õàlqın mənəvi qüvvəsinin înun yàràdıcılığındà öz əksini tàpdığını görürük. Zàmàn Məmmədîv, fəlsəfə ålmləri nàmizədi ÕIÕ əsrin sîn rübündə Àzərbàycàn tərəqqipərvər ictimàiyyətinin, ålmi fikrinin əsàs àpàrıcı simàsı, õàlqın qàbàqcıl ziyàlılàrını öz ətràfındà mütərəqqi idåyàlàr və sîsiàl rifàh uğrundà birləşdirən ictimài õàdim Həsən bəy Zərdàbi îlmuşdur. Qəhrəmàn Båhbudîv, hüquqşünàs H.Zərdàbi öz dövrünün gåniş dünyàgörüşə, hərtərəfli biliyə màlik bir ziyàlısı îlmàsı åtibàrilə, õàlqının àcılı-şirinli həyàtının, ömür-gününün bütün sàhələri ilə màràqlànmış və bu hàqdà yàzılı böyük bir irs qîyub gåtmişdir. Åsmirà Càvàdîvà, tàriõ ålmləri nàmizədi |
