E L E K T R O N   M Ə L U M A T   B A Z A S I

 

Məhəmmədşəfi Kərbalayi Sadıq oğlu (Mirzə Şəfi ) 1794-cü ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur

 

- İlk təhsilini Gəncə şəhərində Şah Abbas məscidi yanında mədrəsədə almış, ərəb və fars dillərini mükəmməl öyrənmiş, xəttatlıq sənətinə yiyələnmişdir.

1804

- Gəncə məscidində müxtəlif kitabların üzünü köçürməklə məşğul olmuş və bu zamandan “Mirzə” ləqəbini daşımağa başlamışdır.

1820

- Şərqin panteist, sufi-fəlsəfi görüşləri ilə maraqlanan Hacı Abdulla adlı şəxslə tanış olmuşdur. Hacı Abdulla onu oğulluğa götürmüş və  təhsilini yenidən davam etdirmişdir.

 

- Gəncədə “Divani-hikmət” ədəbi məclisini təşkil etmişdir.

1820-1825

- Cavad xanın qızı Püstə xanımın mülkünü idarə etmək və yazı-pozu işlərini görmək üçün onun yanında qulluğa girmişdir.

1821

- “Məktubun intizarında” aşiqanə-lirik poemasını yazmışdır.

1830

- Şah Abbas məscidi yanında xüsusi məktəb açmış, burada nəstəliq xətti ilə yazıb-oxumağı, xəttatlıq sənətini təlim etmişdir.

1832

 - M.F.Axundovla tanış olmuş və ona kalliqrafiyadan dərs demişdir.

1840

- Gəncəni tərk edib Tiflisə köçmüşdür.

 

- M.F.Axundovun məsləhəti ilə Tiflis Qəza məktəbində Azərbaycan və fars dillərindən dərs demişdir.

1840-1844

- Gəncədə təsis etdiyi “Divani-hikmət” ədəbi məc­li­si­nin fəaliyyətini Tiflisdə davam etdirmişdir.

1841

- M.F.Axundovla birlikdə Tiflisdə litoqrafiya açmaq istəmiş, bu istəkləri nəticəsiz qalmışdır;


- Tiflisdə şəhər gimnaziyasının müəllimi F.Bodenştedtlə tanış olmuş, ona Azərbaycan və fars dillərini öyrətmişdir;


- “Müdriklik açarı” adlı şeirlər dəftərini F.Boden
şted-tə hədiyyə etmişdir.
 

1846

- Gəncəyə qayıtmış və Gəncə qəza məktəbində Azərbaycan  dili və şəriət müəllimi işləmişdir.

1849

- Tiflis şəhər gimnaziyasında fars və Azərbaycan dili fənni üzrə müəllim işləmişdir

1850

- Tiflis şəhər gimnaziyasının baş müəllimi İ.Qriqoryevlə birlikdə Azərbaycan poeziyasının ilk “Müntəxəbat”ını hazırlamışdır;


- F.Bodenştedt Berlində nəşr etdirdiyi “Şərqdə min bir gün” adlı səyahət xatirələri kitabında M.Ş.Vaze
hin şeirlərindən nümunələr verilmişdir.

1851

- Almaniyada  F.Bodenştedt “Mirzə Şəfinin nəğmələri” adlı ilk kitabı nəşr etdirmişdir.

1851-1863

- Almaniyada “Mirzə Şəfinin nəğmələri” adlı kitab 12 dəfə nəşr edilmişdir.

1852   

- “Azərbaycan ləhcəsinin tatar müntəxəbatı” dərsliyini nəşr etdirmək üçün Təbriz şəhərinə göndərilmişdir;


- Noyabr ayının 16-da Tiflisdə vəfat etmiş, müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
 

1855

- “Azərbaycan ləhcəsinin tatar müntəxəbatı” dərsliyini  daş basması üsulu ilə  çap olunmuşdur.

1865

- Almaniyada “Mirzə Şəfinin nəğmələri” adlı kitab 6 dəfə nəşr edilmişdir.

1866

 - F.Bodenştedtin “Mirzə Şəfinin irsindən” kitabı Almaniyada çap olunmuşdur.

1870

- Rus bəstəkarı Anton Rubinşteyn Mirzə Şəfinin sözlərinə on iki romans yazmışdır.

1878

- Rus şairi V.Markov “Görüşə”adlı kitabına şairin şeirlərindən nümunələr daxil etmişdir.

1880

- “Nəğmələr” kitabı N.E.Eyfert tərəfindən tərcümə olunaraq “Песни Мирзы Шафи с прологом Фридриха Боденштедта” adı ilə  Moskvada nəşr edilmişdir.

1887

- Avstriya bəstəkarı Karl Milyargerin “Mirzə Şəfininşərqiləri” adlı operası ilk dəfə Berlin teatrında tamaşaya qoyuylmuşdur.

1889

- “Mirzə Şəfinin Qərb-Şərq divanı” Almaniyanın  Leypsiq şəhərində nəşr edilmişdir.

1903

- “Mirzə Şəfinin nəğmələri”nin müdrik fikirlərdən ibarət olan hissəsini İ.S.Prodan tərəfindən rus dilinə tərcümə edilərək “Песни и изречения мудрости” adı ilə Yuryev (indiki Tartu) şəhərində nəşr edilmişdir;

 

- “Nəğmələr” kitabı N.E.Eyfert tərəfindən tərcümə olunaraq “Песни Мирзы Шафи с прологом Фридриха Боденштедта” adı ilə yenidən Moskvada nəşr edilmişdir.

1907 

 - N.E.Eyfert tərəfindən tərcümə olunan“Песни Мирзы Шафи с прологом Фридриха Боденштедта” kitabı  “Mirzə Şəfi. Nəğmə və romanslar toplusu” adı ilə Moskvada nəşr olunmuşdur.

1920

- Azərbaycan mətbuatında ilk dəfə Salman Mümtaz şairin həyat və yaradıcılığı haqqında “Mirzə Şəfi” adlı məqaləsini “Qurtuluş” jurnalının birinci nömrəsində çap etdirmişdir.

1926

 Salman Mümtazın “Mirzə Şəfi Vazeh” adlı kitabı Bakıda nəşr edilmişdir.

1929

- Əli Əjdər Səidzadənin “Gəncəli böyük mütəfəkkir və şair Mirzə Şəfi Vazeh” adlı kitabı çap edimişdir.

1937

- Şairin üç qəzəli isredadlı şair Rəsul Rza tərəfindən tərcümə edilərək “Ədəbiyyat qəzeti”ndə çap edilmişdir

1938

- İvan Enikolopov şairin həyat və yaradıcılığından bəhs edən “Поэт Мирза Шафи”  kitabını nəşr etdirmişdir;

 

- Şairin şeirlərindən bir neçəsi rus şairləri V.Luqovskoy və Y.Dolmatovski tərəfindən tərcümə edilərək Moskvada nəşr olunan “Azərbaycan poeziyası antologiyası” kitabına daxil edilmişdir.

1940

- Əli Əjdər Seyidzadənin  “Mirzə Şəfi yoxsa Bodenştedt” adlı kitabı Bakıda çap edilmişdir.mişdir.

 1952

- Şairin altı şeiri Mirmehdi Seyidzadənin tərcüməsində “Ədəbiyyat qəzeti”ndə çap edilmişdir

1958

- Azərbaycan ədəbiyyatşünas-alimi Mikayıl Rəfili tərəfindən rus dilində “Mirzə Şəfi dünya ədəbiyyatında” kitabı Bakıda işıq üzü görmüşdür.

1961

 - Mirzə Şəfi Vazehin “Nəğmələr” kitabı Bakıda nəşr edilmişdir.

1964

- Balaş Azəroğlu şairin fars dilində yazdığı poema və qəzəllərini tərcümə edərək “Azərbaycan” jurnalında çap etdirmişdir;

 

- Həmid Məmmədzadə tərəfindən Mirzə Şəfi Vazehin 1821-ci ilin əvvəllərində öz xətti ilə yazıya almış olduğu “Məktubun intizarında” poeması Gürcüstanın G.Gegelidze adına Əlyazmalar İnstitutunda aşkar olunmuşdur;

 

- Rus şairləri Naum Qrebnev və L.Maltsev M.Ş.Vaze­hin şeirlərini alman dilindən rus dilinə tərcümə edərək “Lirika” adı ilə Bakıda nəşr etdirmişlər.

1967

- Əsərlərindən ibarət “Lirika” kitabı Moskvada “Xudojesrvennaya literatura” (Художественная литература)   nəşriyyatında yenidən çap edilmişdir.

1968

- Gəncədə Mirzə Şəfi adına 16 nömrəli tam orta məktəb fəaliyyətə başlamışdır.

1969

- Əli Əjdər Səidzadənin “Mirzə Şəfi Vazeh” kitabı nəşr edilmişdir.

1975

- Akif Bayramovun “Klassik irsimizdən” (Mirzə Şəfi Vazehin bədii yaradıcılığı Azərbaycan və alman mənbələrində) kitabı Bakıda nəşr olunmuşdur.

1980

- Akif Bayramovun “Mirzə Şəfi Vazehin ədəbi irsi” kitabı  Bakıda nəşr olunmuşdur.

 

- Əlisa Nicatın Mirzə Şəfi Vazehə həsr etdiyi“Nəğməyə dönmüş ömür”romanı Bakıda nəşr edilmişdir.

1981

-  İyun ayının 8-də Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev “Azərbaycanın maarifpərvər şairi M.Ş.Vazehin yaradıcılıq irsinin öyrənilməsini gücləndirmək haqqında” qərar imzalamışdır.

1982

- Nəbi Xəzrinin Mirzə Şəfi Vazehə həsr etdiyi “Heykəlsiz abidə” əsəri Bakıda nəşr edilmişdir.

1983

- Mədəniyyət Nazirliyi M.F.Axundov adına Azər­baycan Dövlət Kitabxanasına M.Ş.Vazehin ölkə­miz­də və xaricdə nəşr edilmiş əsərlərinin, habelə onun həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş ədəbiyyatın tam biblioqrafiyasının tərtib edilib dərc olunmasının təmin edilməsi barədə təklif vermişdir.

1987

- Fridrix Bodenştedtin “Mirzə Şəfi haqqında xatirələr” kitabı alman dilindən tərcümə edilərək Bakıda nəşr edilmişdir;

 

- Mirzə Şəfi Vazehin “Şeirlər məcmuəsi” (cüng) və “Nəğmələr” kitabı Bakıda nəşr edilmişdir.

 

- M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Kitabxanası “Mirzə Şəfi Vazeh” biblioqrafiyasını (Azərbaycan və rus dillərində) çap etdirmişdir.

1990

- Əlisa Nicatın Mirzə Şəfi Vazehə həsr etdiyi “Gəncəli müdrik” romanı Bakıda nəşr olunmuşdur.

1994

- M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Kitabxanasında “Mirzə Şəfi Vazehin ədəbi irsinin kitabxanalarda təbliği” adlı  metodik vəsait nəşr olunmuşdur.

2004

-Mirzə Şəfi Vazehin “Nəğmələr” kitabı Bakıda yenidən nəşr olunmuşdur.

2005

- Vaqif Arzumanlının “Mirzəşəfişünaslıqda yeni mərhələ”   kitabı Bakıda nəşr edilmişdir.

 

- Salman Mümtazın  “Mirzə Şəfi Vazeh” adlı kitabı Bakıda nəşr edilmişdir.

2008

- Akif Bayramovun “Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri” “Nəğmələr şairi Mirzə Şəfi Vazehin ədəbi irsi” kitabı Bakıda təkrar nəşr edilmişdir.

2010

- Fəxrəddin Veysəllinin “Mirzə Şəfi Vazeh və Boden­ştedt: yozmalar və faktlar” kitabı Bakıda nəşr edilmişdir;

 

- Zaman Əsgərlinin “Mirzə Şəfi Vazeh” kitabı Bakıda nəşr edilmişdir;

 

- Almaniyanın Payne şəhərində azərbaycanlı heykəl­təraş Teymur və Mahmud Rüstəmov qardaşları tərə­findən Mirzə Şəfi Vazeh və onun şagirdi Fridrix fon Bodenştedtə həsr olunmuş xatirə lövhəsi açılmışdır.

2012

- AMEA Gəncə bölməsinin binasının qarşısında büstü qoyulmuşdur.

2014

- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev “Mirzə Şəfi Vazehin 220 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncam imzalamışdır.

 

- Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Gənclər Fondunun 5-ci qrant yardımı çərçivəsində XIX əsrin görkəmli şairi Mirzə Şəfi Vazehin internet portalı hazırlanmışdır. http://www.nuhun.net/news/

 

- Şairin “Nəğmələr” və “Şeirlər məcmuəsi” kitabları əsasında tərtib edilmiş “Məhəbbət təranələri” kitabı Bakıda nəşr edilmişdir;

 

- Fridrix Bodeştedtin “Mirzə Şəfi haqqında xatirələr: Şərqdə min bir gün” kitabı Bakıda nəşr edilmişdir.

2017

- Gəncədə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə inşa edilən Mirzə Şəfi Vazeh muzeyi fəaliyyətə başla­mış­dır. Muzeyin qarşısında şairin heykəli qoyulmuşdur.

 

- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev noyabr ayının 10-da Gəncədə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə inşa edilən Mirzə Şəfi Vazeh muzey binasının açılışında iştirak etmişdir.

2018

- Şairin  “Kitabi-türki” (“Türk dili kitabı)” dərsliyi Bakıda nəşr edilmişdir.

2019

- Anadan olmasının 225 illik yubileyi tamam olmuşdur;


- İlk dəfə olaraq şairin əsərlərinin külliyyatı Xalq Bank tərəfindən “Xalq Əmanəti” seriyasından nəfis şəkildə nəşr olunmuşdur.


- M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası “Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri” seriyasından böyük şairin indiyədək Azərbaycanda və xarici ölkələrdə müxtəlif dillərdə dərc olunmuş bütün kitablarını, dünya Milli və Universitet kitabxanalarında mühafizə olunan əsərlərini, AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan əlyazmalarını  əhatə edən fundamental biblioqrafiyanı nəşr etmişdir.


- Milli Kitabxana tərəfindən “Mirzə Şəfi Vazeh” Elektron Məlumat bazası hazırlanaraq kitabxananın saytında yerləşdirilmişdir.


- Mirzə Şəfi Vazehin 225, alman şairi Fridrix fon Bodenştedtin 200 illlik yubileylərinə həsr olunmuş “Tiflisdən Payneyə” filmi çəkilmişdir (ideya müəllifi Çingiz Abdullayev; ssenari müəllifi Yasəmən Quliyeva).

<< Geri