Nəriman
Nərimanov - Azərbaycanlı ictimai-siyasi xadim, yazıçı,
publisist, həkim; Azərbaycan SSR-in 1-ci Xalq Xarici
İşlər Komissarı; Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin
Sədri; Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1-ci
Sədri; ZSFSR İttifaq Sovetinin 1-ci Sədri; SSRİ Mərkəzi
İcraiyyə Komitəsi Rəyasət Heyətinin ZSFSR-dən 1-ci
Sədri.
Nəriman
Nərimanov (tam adı: Nəriman Kərbəlayi Nəcəf oğlu
Nərimanov; 14 aprel 1870, Tiflis, Gürcüstan – 19 mart
1925, Moskva, Rusiya) — Azərbaycanlı ictimai-siyasi
xadim, yazıçı, publisist, həkim; Azərbaycan SSR-in 1-ci
Xalq Xarici İşlər Komissarı; Azərbaycan SSR İnqilab
Komitəsinin Sədri; Azərbaycan SSR Xalq Komissarları
Sovetinin 1-ci Sədri; ZSFSR İttifaq Sovetinin 1-ci
Sədri; SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi Rəyasət Heyətinin
ZSFSR-dən 1-ci Sədri.
Azərbaycanın müsəlman şərqində nail olduğu bir çox
ilklər, o cümlədən ilk konstitusiya onun adıyla
bağlıdır. Nərimanov hakimiyyəti dövründə Azərbaycan
xalqının adət və ənənələrinə dərin hörmət verilmiş,
bütün dini və ənənəvi bayramlar rəsmi olaraq qeyri-iş
günü hesab olunmuşdur. O, siyasətçidən əlavə bir
maarifpərvər və dramaturq-yazıçı kimi Azərbaycan
tarixində mühüm rol oynamış, ilk qiraətxananı açmışdır.
Ədəbiyyatçı kimi Azərbaycan milli romanının ("Bahadır və
Sona") və ilk tarixi faciənin ("Nadir şah") banisi kimi
qalır. Onun hakimiyyəti dövründə bütün qonşu
respublikalarla dostluq münasibəti saxlanılmışdır.
Məsələn Türkiyədəki Qurtuluş Savaşına böyük dəstək
vermiş və nəticədə Türkiyənin xəritədən silinməsinə
qarşı verilən mücadilədə onlara böyük dəstək vermişdir.
Daha sonralar Atatürk ona bu köməkliklərinin əvəzini
verməyi təklif etdiyində isə N.Nərimanov ona "Paşam,
Türk millətində bir ənənə vardır, qardaş qardaşa borc
verməz, qardaş hər durumda qardaşının əlindən tutar."
deyə cavab göndərmişdir.
Nəriman
Nərimanov 1870-ci ildə Tiflis şəhərində anadan olmuşdur.
1890-cı ildə Qori seminariyasını, 1908-ci ildə
Novorossiysk (Odessa) Universitetinin tibb fakültəsini
bitirmişdir.
1905-ci
ildə Sosial-Demokrat "Hümmət" təşkilatınnın rəhbərliyinə
daxil olmuş, Rusiya Sosial-Demokrat Fəhlə (bolşeviklər)
Partiyasının (RSDF(b)P) məramnaməsini Azərbaycan dilinə
çevirmişdir. 1909-cu ildə həbs olunaraq Həştərxan
şəhərinə sürgün edilmişdir.
1913-cü
ildə Bakıya qayıdan Nərimanov fəhlələr arasında
təbliğatla məşğul olmuşdur.
Artıq
1917-ci ildə N.Nərimanov "Hümmət" Təşkilatı Mərkəzi
Komitəsinin sədri və RSDF(b)P Bakı Komitəsinin üzvü,
"Hümmət" qəzetinin baş redaktoru idi.
1918-ci
ilin martında Nərimanov Bakı Sovetində şəhər təsərrüfatı
üzrə xalq komissarı təyin olunur. Həmin ilin iyun ayında
ağır xəstəliklə əlaqədar olaraq Həştərxan şəhərinə
müalicəyə göndərilir. Sağaldıqdan sonra həmin şəhərdə
bir sıra partiya orqanlarında çalışır.
N.
Nərimanov 1919-cu ildə Moskvaya çağırılaraq RSFSR Xalq
Xarici İşlər Komissarlığında (XİN) Şərq məsələləri üzrə
Xalq komissarının müavini vəzifəsinə təyin edilir.
28
aprel 1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süqut
etdikdən və Azərbaycan SSR elan edildikdən sonra
N.Nərimanov Azərbaycan SSR Müvəqqəti İnqilabı
Komitəsinin Sədri və Xalq Komissarları Sovetinin Sədri
vəzifəsini tutur.
1922-ci
ildə SSRİ yarandıqdan sonra SSRİ Mərkəzi İcraiyyə
Komitəsinin sədrlərindən biri seçilir.
N.
Nərimanov 1925-ci ildə müəmmalı şəkildə ölmüş və
Moskvada Kremlin divarları yaxınlığında dəfn edilmişdir.
