Həştərxanda
mollaların və tatar məktəbləri müəllimlərinin
yığıncağındakı nitqi (20 dekabr 1918-ci il).-
Azərb. SSR EA Respublika əlyazmaları fondunda
saxlanılan kitabçanın mətnindən azacıq ixtisarla çap
olunur. Ruscadan tərcümə.
Şərqin yeganə xilas
yolu: İdarəetmə sisteminin dəyişməsidir:1919 -
ARPİİSSA, f. 609, s. 1, iş 28 “b”, v. 10.
Çox güman ki, məqalə 1919-cu ildə yazılmışdır, çünki
Nərimanov tərəfindən istifadə edilən “demokratik”
üsul-idarə və ya “demokratik diplomat” ifadələri
1919-cu ilin avqustunda İran-İngilis müqaviləsinin
bağlanması ilə geniş yayılmışdır. Bu müqaviləyə
əsasən İran İngiltərədən tam asılı vəziyyətə düşürdü.
İran hökumətinin özünü demokrat adlandıran baş
naziri Vosuq əd-Dövlə, ölkəsinin əhalisindən,
haqqında Nərimanovun bəhs etdiyi Sovet Hökumətinin
İranın xalqlarına çağırışını və müraciətini
gizlətmişdi. Vosuq əd-Dövlə həmçinin İran Demokratik
Partiyasının ifrat irticaçı sağ qanadına mənsub idi
və antisovet siyasi kursuna tərəfdarlığı ilə
tanınırdı.
