E L E K T R O N   M Ə L U M A T   B A Z A S I

 

İmadəddin Nəsimi (Seyid Əli ibn Seyid Məhəmməd) 1369-cu ildə Şamaxı şəhərində tanınmış şəxsiyyətlərdən biri olan Seyid Məhəmmədin ailəsində anadan olmuşdur.

 

İlk təhsilini Şamaxıda mədrəsədə almış, ana dilindən başqa fars və ərəb dillərini mükəmməl öyrənmişdir. Məktəb illəri Şamaxının Məlhəm kəndində məşhur şair Xaqani Şirvaninin əmisi - alim və həkim Kafiəddin tərəfindən yaradılmış Dar-üş-şəfa tibb akademiyasının fəaliyyət göstərdiyi dövrə təsadüf etmişdir;

 

Klassik Şərq və qədim yunan fəlsəfəsini, habelə ədəbiyyatını dərindən mənimsəmiş, İslamın və xristianlığın əsaslarına yaxından bələd olmuş, tibb, astronomiya və astrologiya, riyaziyyat və məntiq elmlərinə yiyələnmişdir;

   

 

 Şair hürufi Fəzlullah Nəiminin tərbiyə və təlimlərindən bəhrələnmiş, səfərlərinin hamısında onunla yol yoldaşı olmuşdur;.

    

Yaradıcılığının ilk dövrlərində Nəsimi də ustadı Nəimi kimi sufizm mövqeyində dayanır və tanınmış sufi şeyxi Şiblinin təlimini davam etdirir. Bu mərhələdə şair öz əsərlərini "Hüseyni", "Seyid Hüseyni", "Seyid" təxəllüsləri ilə yazır.

 1394

Təbrizə, oradan da Anadoluya (Türkiyə) getmiş, hürufilik fikirlərini yaydığı üçün dəfələrlə zindana salınmışdır.

  1417

Suriyanın Hələb şəhərində yaşamış, orada həbs olunmuş, "kafir", "dinsiz" elan edilərək edam edilmişdir.

1546

Şair haqqında ilk dolğun məlumat Qəstimonlu Lətifinin “Məşairüş-şüəra” adlı təzkirəsində verilmişdir.

1548

İtaliya tədqiqatçısı Antonino Menavino Florensiyada nəşr etdirdiyi “Traktat” adlı əsərində Nəsimi haqqında ilk dəfə ətraflı məlumat vermişdir.

1700

Naməlum rəssam tərəfindən “Nəsiminin edamı” əsəri çəkilmişdir.

1844

Türkcə divanı ilk dəfə İstanbulda “Təsviri-Əfkar” mətbəəsində çap edilmişdir.

1869

Divanı İstanbulda təkrar çap edilmişdir.

 1880

Türkcə divanı İstanbulda ikinci dəfə “Əxtər” mətbəəsində çap edilmişdir.r.

 1896

 

Lətifi Qəstimonlunun İstanbulda çapdan çıxan “Təzkireyi-Lətifi” kitabında Nəsimi haqqında məlumat və şeirləri verilmişdir.

1921

Yusif Vəzir Çəmənzəminli “Azərbaycan ədəbiyyatına bir nəzər” kitabının “Yazılı ədəbiyyatımız” bölməsində “Nəsimi” adlı məqalə vermişdir

1923 

Maarif və mədəniyyət” jurnalının birinci nömrəsində Salman Mümtazın “Azərbaycan şairlərindən Nəsimi” adlı məqaləsi çap olunmuşdur.

1926

Salman Mümtaz tərəfindən “Seyid İmadəddin Nəsimi” adı ilə “Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabının 10-cu cildi nəşr edilmişdir.

1928

Türk alimi İ.Hikmətin Bakıda çapdan çıxan “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” kitabının 1-ci cildində Nəsimiyə həsr olunmuş oçerki verilmişdir.

1941

 

Məşhur Azərbaycan rəssamı Əzim Əzimzadə “Nəsiminin edamı” rəsmini çəkmişdir..

1942

Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunda Həmid Araslının şairin həyat və yaradıcılığı haqqında yazdığı “Fədakar şair (İmadəddin Nəsimi)” adlı kitabı Bakıda çapdan çıxmışdır.

1943

 

Rəssam Sadıq Şərifzadə “İmadəddin Nəsiminin portreti”ni çəkmişdir..

 1955  

Görkəmli fransız alim və şairi Lui Araqon Parisdə çap etdirdiyi “Sovet ədəbiyyatı” adlı əsərində şairin həyat və yaradıcılığı haqqında geniş məlumat vermişdir.

1962

M.Quluzadə şairin azərbaycanca şeirlərinin bir qismini “Seçilmiş şeirlər” adı ilə ayrıca kitab şəklində çap etdirmişdir.

1967

Leypsiqdə alman dilində çapdan çıxan Sovet xalqları ədəbiyyatı kitabında Nəsiminin həyat və yaradıcılığı işıqlandırılmışdır.

1968

Hüseyn Ahinin səyi ilə divanı İranda çap edilmişdir..

1969

Azərbaycan SSR Ali Soveti Bakı şəhərində Nəsimi rayonunun yaradılması haqqında 13 iyun 848 №-li fərman imzalamışdır.

 Heykəltəraş Aslan Rüstəmov Nəsiminin stolüstü büstünü yaratmışdır.

1970

Cahangir Qəhrəmanovun “Nəsimi divanının leksikası” adlı fundamental tədqiqat əsəri çap edilmişdir;

Azərbaycanın Xalq rəssamı Lərif Kərimov tərəfindən “Seyid İmadəddin Nəsimi” xalçası hazırlanmışdır;

Xalq şairi Qabilin “Nəsimi” poeması çap olunmuşdur.

1971

Türk alimi İ.Olğun “Seyid Nəsimi üzərinə notlar” əsərini yazmışdır;

Xalq yazıçısı Anarın ssenarisi əsasında “Nəsimi” sənədli filmi çəkilmişdir.

1972

 

Divan”ı Bakıda Həmid Məhəmmədzadənin müqəddiməsilə fars dilində çap olunmuşdur;

Əməkdar incəsənət xadimi Toğrul Sadıqzadə “İmadəddin Nəsimi” tablosunu yaratmışdır.

Cəlal Pendərinin səyi ilə İranda “Nəşri Nei”də divanı çap edilmişdir;

1973

600 illik yubileyi YUNESKO-nun “Görkəmli şəxsiyyətlərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri” siyahısına daxil edilmiş, dünya miqyasında qeyd edilmişdir;

Əsərləri” ərəb əlifbası ilə 3 cilddə Bakıda nəşr olunmuşdur;

 “Seçilmiş əsərləri” Azərnəşrdə çapdan çıxmışdır.

600 illiyi şərəfinə hazırlanan yük gəmisinə şairin adı verilmişdir;

“İmadəddin Nəsimi – anadan olmasının 600 illiyi” SSRİ poçt markası buraxılmışdır;

Sentyabr ayının 12-də Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutuna Nəsiminin adının verilməsi və Şamaxı rayonundakı “Şirvan Buketi” sovxozunun Nəsimi adına sovxoz adlandırılması haqqında 321 №-li qərar imzalanmışdır.

SSRİ Xalq rəssamı Mikayıl Abdullayev “Nəsimi” bədii portretini çəkmişdir;

SSRİ Xalq artisti, bəstəkar Fikrət Əmirov “Nəsimi dastanı” balet-poemasını yazmışdır;

Sentyabr ayının 23-də Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında Fikrət Əmirovun “Nəsimi dastanı” balet-poeması (libretto müəllifi Anar) ilk dəfə nümayiş etdirilmişdir;

Fikrət Əmirovun “Nəsimi dastanı” balet-poeması ikinci dəfə Moskvada – Böyük Teatrda YUNESKO-nun iştirakı ilə Nəsiminin 600 illik yubiley tədbirləri çərçivəsində nümayiş etdirilmişdir;

“İmadəddin Nəsimi” medalı təsis edilmişdir (müəllifi Aslan Rüstəmov);

Xalq yazıçısı İsa Hüseynovun (Muğanna) ssenarisi əsasında, görkəmli rejissor, Xalq artisti Həsən Seyidbəylinin rejissorluğu ilə “Nəsimi” tarixi-bioqrafik bədii filmi çəkilmişdir;

Xalq rəssamı Altay Hacıyev Nəsiminin “Lirika” kitabına rəsm çəkmişdir;

Xalq rəssamı Oqtay Sadıqzadə Nəsiminin “Seçilmiş əsərləri” kitabına illüstrasiyalar çəkmişdir;

Əməkdar incəsənət xadimi Nəcəfqulu İsmayılov “Nəsimi” portretini və süjetli tablosunu yaratmışdır;

İ.Kərimova “Nəsimi” xalça-portretini yaratmışdır;

Moskvada “Lirika” kitabı nəşr edilmişdir;

Moskvada fransız dilində “Poeziya” kitabı çap edilmişdir.

1974

Xalq rəssamı Kamil Əliyev “İmadəddin Nəsimi” xalça-portretini yaratmışdır;.

Polşa heykəltəraşı Qustav Zemla şairin faciəli taleyini əks etdirən əsərini – Nəsimi heykəlini yaratmışdır.

1976

Xalq şairi Qabilin “Nəsimi” poeması Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Heydər Əlirza oğlu Əliyevin qərarı ilə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür.

1977

 

 “Fars divanı: Seçilmiş əsərləri” Azərbaycan dilində Bakıda çap olunmuşdur

1978

Avqust ayının 17-də Sumqayıt şəhərində fəaliyyət göstərən Mədəniyyət və İstirahət parkına dahi Azərbaycan şairi Nəsiminin adı verilmişdir..

İsa Hüseynovun (Muğanna) Nəsimi haqqında tarixi-bioqrafik “Məhşər” romanı çap edilmişdir.

1979

 

 

Bakıda Nizami küçəsi ilə Səməd Vurğun küçəsinin kəsişməsində heykəli ucaldılmış (heykəltəraşlar Tokay Məmmədov, İbrahim Zeynalov), fevral ayının 20-də abidənin açılışı olmuşdur;

1979

 

 

Bakıda Nizami küçəsi ilə Səməd Vurğun küçəsinin kəsişməsində heykəli ucaldılmış (heykəltəraşlar Tokay Məmmədov, İbrahim Zeynalov), fevral ayının 20-də abidənin açılışı olmuşdur;

1980

Divanı İranda “Foruği” nəşriyyatında çap edilmişdir.

 1987

 

Qəzənfər Paşayevin tərtibi əsasında şairin “İraq divanı” işıq üzü görmüşdür

1990

Şamaxı şəhərində heykəli ucaldılmışdır (heykəltəraş Cavanşir Dadaşov).

1993

Xalq rəssamı Səlhab Məmmədov “Nəsiminin məzarı” əsərini və mis üzərində döymə nümunəsini yaratmışdır. 

1995

Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə Nəsimiyə həsr edilmiş “Fəryad” poemasını yazmışdır. 

2001

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 02.08.2001-ci il tarixli 132 saylı qərarına əsasən Sumqayıt şəhərindəki İ.Nəsimi adına mədəniyyət və istirahət parkı ölkə əhəmiyyətli tarix və mədəniyyət abidələri siyahısına daxil edilmişdir

2003

Sumqayıtda İ.Nəsimi adına mədəniyyət və istirahət parkında abidəsi ucaldılmışdır (heykəltəraş- rəssamlar Vaqif Nəzirov, Asim Quliyev). 

2005

Aprel ayının 26-da Şamaxıda heykəlinin açılış mərasimi olmuş, tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev çıxış etmişdir. 

2008

Bakıda yeni inşa edilmiş metro stansiyasına Nəsiminin adı verilmişdir.. 

2012

Alman dilində “Şərq-Qərb” nəşriyyatında “Şeirləri” və “Seçilmiş şeirləri” kitabları nəşr edilmişdir. 

2014

Bakıda Heydər Əliyev Fondu tərəfindən fransız və ingilis dillərində Nəsiminin “Poeziya” kitabı nəşr edilmişdir

2017

Vəfatının 600 illiyi YUNESKO səviyyəsində qeyd olunmuşdur;. 

Xalq artisti, professor Firəngiz Əlizadə şairin vəfatının 600 illiyinə həsr etdiyi xor, ifaçı və simfonik orkestr üçün “Nasimi Passion” əsərini bəstələmiş, aprel ayının 17-də Amsterdamda əsərin premyerası olmuşdur;

UNESCO-nun Parisdəki mənzil-qərargahında vəfatının 600 illiyi ilə əlaqədar keçirilən tədbirlər çərçivəsində Firəngiz Əlizadənin musiqisi əsasında daha bir əsər ‒ “Nəsimiyə ithaf” tamaşası təqdim olunmuşdur.

2018

Noyabr ayının 15-də Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev “Böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin 650 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında” Sərəncam imzalamışdır; 

Noyabr ayının 19-da Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunda büstünün açılış mərasimi keçirilmişdir;

Göyçay rayonunda Əli Kərim adına şəhər parkında Azərbaycanın şair və yazıçılarının xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün “Əbədiyaşar ədiblər” kompleksi yaradılmış, burada İmadəddin Nəsiminin də büstü qoyulmuşdur;

Sentyabr ayının 27-30-da Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı və Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə “Azərbaycanda ilk Nəsimi – şeir, incəsənət və mənəviyyat Festivalı” keçirilmişdir

Tanınmış xəttat-rəssam Yavər Əsədov yazı ilə ‒ ərəb qrafikası ilə Nəsimiyə həsr etdiyi portretlərini cəkmişdir.

2019

Yanvar ayının 11-də Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasında 2019-cu ilin “Nəsimi ili” elan edilməsi haq-qında” Sərəncam imzalamışdır 

Nazirlər Kabinetinin 7 may tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin siyahısına” İmadəddin Nəsiminin adı salınmışdır;

Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə İmadəddin Nəsiminin 650 illik yubileyi münasibətilə “Bir gündə 650 min ağac əkək” aksiyasına start verilmişdir;

TÜRKSOY 2019-cu ili “Nəsimini anma ili” elan etmişdir;

TÜRKSOY şairin qəzəllərini 15 dildə tərcümədə Ankarada nəfis tərtibatla və yüksək poliqrafik səviyyədə nəşr etdirmişdir;

Beynəlxalq Türk Akademiyasının təşəbbüsü ilə Qazaxıstanın paytaxtı Nur-Sultan şəhərində “Beynəlxalq Avrasiya Kitab Sərgisi 2019” çərçivəsində “Nəsimi ili”nin açılışı olmuşdur;

AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktor müavini, filologiya üzrə elmlər doktoru Paşa Kərimov Ankara Milli Kitabxanasından İmadəddin Nəsiminin anadilli divanının iki nüsxəsinin surətini əldə etmişdir;

Aprel ayının 10-da Vyanada yerləşən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzində Nəsimiyə həsr olunmuş məruzə axşamı keçirilmişdir;

Aprel ayının 26-da “Nəsimi - şeir, incəsənət və mənəviyyat Festivalı” Avropa Festivallar Assosiasiyasına üzvlüyə qəbul edilmişdir;

May ayının 24-də Kiyev şəhərində abidəsi qoyulmuşdur (heykəltəraş Ukraynanın Xalq rəssamı Seyfəddin Qurbanov);

May ayının 25-də Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında Fikrət Əmirovun “Nəsimi dastanı” balet-poeması (libretto-müəllifi Anar) yeni fərqli quruluşda “Nəsimi” adı ilə təqdim edilmişdir;

Xaçmazda “Çənlibel” parkında abidəsi ucaldılmışdır;

İyun ayının 3-də şairin 650 illiyi ilə əlaqədər Beynəlxalq Astronomiya İttifaqının qərarı ilə Mars və Yupiter planetlərinin arasında yerləşən 1995 UN2 asteroidinə “Nəsimi” adı verilmişdir;

İyun ayının 18-də Azərbaycanın Serbiyadakı səfirliyinin təşəbbüsü və Belqradda fəaliyyət göstərən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin dəstəyi ilə Nəsiminin serb dilinə tərcümə edilmiş seçmə şeirlərindən ibarət kitabının təqdimatı keçirilmişdir;

Sentyabr ayının 27-də M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında Bakı VI Beynəlxalq Kitab Sərgi-Yarmarkası çərçivəsində “Mədəni sərvətlərimizin vətənə qayıdışı” layihəsindən “Nəsimi Əlyazmaları dünya kitabxanalarında” adlı kitab sərgisinin açılış mərasimi olmuş, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva açılışda iştirak etmişdir;

Sentyabrın 29-da Şamaxının Meysəri kəndində ikinci “Nəsimi – şeir, incəsənət və mənəviyyat Festivalı” çərçivəsində Nəsimi heykəl instalyasiyasının açılışı olmuşdur (müəllif Rəşad Ələkbərov);

Oktyabr ayının 30-da Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Moskvadakı M.İ.Rudomino adına Ümumrusiya Dövlət Xarici Ədəbiyyat Kitabxanasının Atriumunda heykəlinin açılışı olmuşdur;

“Serbiya Kral Akademiyası”nın rəyasət heyəti Azərbaycanın dahi şairi İmadəddin Nəsiminin adına yubiley medalının təsis edilməsi barədə qərar qəbul etmişdir;

Nəsimi ili” ilə əlaqədar Daşkənddəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi “Məndə sağar iki cahan” adlı poeziya müsabiqəsi elan etmişdir;

Azərbaycanın Belarusiyadakı səfirliyi tərəfindən Minskdəki “Dostluq evi”ndə şairin yubileyinə həsr edilmiş bədii-musiqili tədbir keçirilmişdir;

Helsinkidə fin dilində “Gövhəri-laməkan mənəm” adlı Azərbaycan poeziya antologiyası çapdan çıxmışdır;

Bişkek şəhərindəki Manas Universitetində Nəsiminin yubileyinə həsr olunmuş tədbir keçirilmişdir. Universitetin foyesində Azərbaycan Milli Kitabxanası tərəfindən təşkil olunmuş Nəsiminin əsərlərindən ibarət kitab sərgisi açılmışdır;

Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi tərəfindən Nəsiminin 200-ə yaxın qəzəl və rübailərindən ibarət kitab Moskvada rus dilində nəşr olunmuşdur;

Türkiyədə Azərbaycanın Ankaradakı səfirliyinin təşəbbüsü ilə Nəsiminin 650 illiyinə həsr olunan 2,5 lirəlik bürünc xatirə sikkəsi buraxılmışdır;

Türkiyədə, Tacikistanda, Türkmənistanda, Bolqarıstanda, Moldovada və başqa xarici ölkələrdə kitabları nəşr ediilmişdir;

Rəsul Rzanın Nəsimiyə həsr olunmuş poemasının motivləri əsasında ölməz şairin edamından əvvəlki son gecə haqqında “Son gecə” adlı televiziya filmi çəkilmişdir (quruluşçu rejissorları Xalq artisti Ramiz Həsənoğlu və Nazim Məmmədov);

Yazıçı Hüseynbala Mirələmovun Nəsimiyə həsr etdiyi “Son səfər” povesti çapdan çıxmışdır;

Xalq rəssamı Eldar Mikayılzadənin “Nəsimi” xalçası hazırlanmışdır;

M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında “İmadəddin Nəsimi ‒ 650” adlı metodik tövsiyələr hazırlanıb nəşr edilərək respublikanın bütün kitabxanalarına göndərilmişdir;

Yubileyi münasibətilə M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası “Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri” seriyasından “İmadəddin Nəsimi. Biblioqrafiya” kitabını nəşr etmişdir;

M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası tərəfindən “İmadəddin Nəsimi” Elektron Məlumat Bazası hazırlanıb İnternetdə yerləşdirilmişdir;

Milli Kitabxanada böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin anadan olmasının 650 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirilmişdir.

<< Geri