Beş min il bundan əvvəl şəhər kimi formalaşan Naxçıvan çox
böyük inkişaf yolu keçib, XII əsrdə burada Azərbaycanın
Naxçıvan memarlıq məktəbi formalaşmış, çoxlu tarix-memarlıq
abidələri yaradılmışdır. Belə abidələrdən biri də Naxçıvan
memarlıq məktəbinin banisi Əcəmi Əbubəkr oğlu Naxçıvani
tərəfindən Naxçıvan şəhərinin cənub-şərq tərəfində 1162-ci
ildə inşa edilən Yusif Küseyr oğlu türbəsidir. El arasında "Atababa
günbəzi" kimi də tanınan abidə yeraltı sərdabədən və yerüstü
türbədən ibarətdir. Daxildən və xaricdən səkkizguşəli
şəkildə ucaldılan türbə piramida şəkilli günbəzlə
örtülmüşdür. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyətinin ən dəyərli
nümunələrindən olan Yusif Küseyr oğlu türbəsi Azərbaycanın
qülləvari türbələri içərisində yeganə abidədir ki, üst
piramida örtüyü zəmanəmizədək tamamilə salamat vəziyyətdə
gəlib çatmışdır.
Məqbərənin giriş qapısının baş tərəfində dörd sətirdə
yazılan kitabədən aydın olur ki, türbə hicri təqvimi ilə
557-ci ildə (1162-ci il) Yusif Küseyr oğlunun xatirəsinə
inşa etdirilmişdir. Məqbərənin qurşağında Qurani-Kərimin "Al-i
İmran" surəsindən 15-17-ci ayələr, tağı üzərində isə "Bənna
Əcəmi Əbubəkr oğlu Naxçıvaninin əməlidir" sözləri
yazılmışdır.
Yusif Küseyr oğlu kitаbədə "tаnınmış rəis", "mömin",
"islamın gözəlliyi", "şeyxlərin başçısı" titul və epitetləri
ilə təqdim оlunmuşdur. Yusif Küsеyr оğlunun tutduğu şəhər
rəisi vəzifəsi o dövrdə kifаyət qədər nüfuzlu idi.
Türbənin ətrafı 2001-ci ildə abadlaşdırılmışdır.
