Laçın rayonu Azərbaycanın cənub-qərbində, dağlıq ərazidə yerləşir. Şimaldan Kəlbəcər, şərqdən Xocalı, Şuşa və Xocavənd, cənubdan Qubadlı rayonları, qərbdən isə Ermənistanla həmsərhəddir. Rayon respublikamızın təbii sərvətlərilə zəngin guşələrindəndir. Ərazisində dünyada nadir ağac növlərindən hesab olunan qırmızı dəmirağac meşələri, çox sayda mineral su bulaqları, kobalt, uran, civə, qızıl, dəmir, müxtəlif rəngli mərmər yataqları, cürbəcür dərman bitkiləri vardır. 1924-cü ildə təsis edilmiş rayonun ərazisi 1883 kvadrat kilometr, əhalisi 65430 nəfər olmuşdur. 1992-ci il mayın 18-də erməni qəsbkarları tərəfindən işğal olunandan sonra rayon əhalisi məcburi köçkün kimi respublikamızın 64 şəhər və rayonunda məskunlaşmışdır. İşğal zamanı yüzlərlə günahsız insan şəhid edilmiş, yaralanmış, 1200-dən artıq körpə yetim qalmış, rayonun bir çox tarixi-dini abidəsi məhv olunmuşdur.

Rayon ərazisindəki Ağoğlan çayı sahilində IX əsrdə inşa edilmiş və uzun müddət fəaliyyət göstərmiş Ağoğlan monastır kompleksi yerləşir. Möhkəm bazalt daşdan tikilmiş bu möhtəşəm monastır məharətli konstruktiv həllinə görə alban xristian memarlığı abidələri içərisində xüsusi yer tutur. Monastır binasının daxili həcmi üç hissədən ibarətdir. Daşlardan hörülmüş açıq dam örtüyünü saxlayan hündür daş sütunlar silindrik formalı tağbəndlərlə tamamlanır. Məbədin daxili sahəsini işıqlandırmaq üçün divarlarda ensiz və uzunsov pəncərələr vardır.

Laçın rayonunun Malıbəy kəndində aşkarlanmış üç at heykəlli qəbir daşında (XVI-XVII əsrlər) və Almazzisxevndə yerləşən (XIV əsr) at heykəlli abidənin bud tərəfində həkk olunan üç üfüqi və bir şaquli xətt çox maraqlıdır. Qarabağ abidələrindəki epiqrafik məlumatlardan və təsviri incəsənət motivlərindən Cənubi Qafqazda Azərbaycan xalqının təşəkkülündə mühüm rol oynamış qədim türk tayfalarının məskunlaşmasını müəyyən etmək olar. Laçın rayonunun Malıbəy, Güləbird, Cicimli kəndlərində at heykəlli qəbir daşlarında günəş simvolunun və əlində quş tutmuş insanın təsvirləri vardır. Məlumdur ki, Humay quşu qədim türk xalqlarının tanrısı olmuşdur və bunun abidələrin üzərində təsviri, güman ki, abidələri dağılmaqdan qorumaq məqsədi daşıyırdı. Laçın rayonunun Cicimli kəndində 1790-1791-ci ildə çaylaq daşından düzbucaqlı planda tikilmiş məscid binası da olmuşdur.

Laçının Ağoğlan məbədinə gedən yolun sağında XVI əsrin at heykəlli və sənduqə formalı qəbir daşları vardır. Həmçinin, Laçın rayonunda Məlik Əjdər türbəsi, Mirik kəndində XV əsrə aid Alban məbədi, Minkənddə XV əsrə aid məbəd, Qarıqışlaq kəndində XI əsrə aid Dəmirovlu piri, Ərikli kəndində XVI əsrə aid Qarasaqqal türbəsi vardır.

Abidənin adı və
aid olduğu dövr

Yerləşdiyi kənd

1

İkitağlı körpü, XVII əsr

Abdallar kəndi

2

İkitağlı körpü, XVIII əsr

Zabux kəndi

3

Ağoğlan qəsr kompleksi, XV əsr

Kosalar kəndi

4

Sultan Əhməd sarayı, 1730

Sultanlar kəndi

5

Həmzə Sultan sarayı, 1761

Sultanlar kəndi

6

Sultanbaba türbəsi, XVIII əsr

Zeyvə kəndi

7

Şeyx Əhməd türbəsi, XVIII əsr

Zeyvə kəndi

8

Türbə, XVII əsr

Zeyvə kəndi

9

Kafir-qala

Zeyvə kəndi

10

Məscid, XVII əsr

Qarıqışlaq kəndi

11

Qala

Qarıqışlaq kəndi

12

Dəmiovlu piri sovmə, XVI-XIII əsr

Quşçu kəndi

13

Məscid, XVI əsr

Qarıqışlaq kəndi, Qaragöl yaylağı

14

Bulaq

Hacılar kəndi

15

Dəyirman, Orta əsr

Qarıqışlaq kəndi

16

Sovmə, XVII-XVIII

Qarıqışlaq kəndi

17

Sovmə, XVV əsr

Qarıqışlaq kəndi

18

Sovmə, XV-X əsr

Sadınlar kəndi

19

Sovmə, XVI əsr

Qarıqışlaq kəndi

20

Bulaq (Böyükbulaq), 1858

Quşçu kəndi

21

Bulaq (Korcabulaq), 1890

Quşçu kəndi

22

Qala (Qalacıq), Antik dövr

Quşçu kəndi

23

Qala (Sadınlar qalacığı), Antik dövr

Quşçu kəndi

24

Pir

Quşçu kəndi

25

Qara dam, Orta əsr

Quşçu kəndi

26

Qara dam, Orta əsr

Quşçu kəndi

27

Evdamı, Orta əsr

Quşçu kəndi

28

Evdamı, Orta əsr

Quşçu kəndi

29

Dəyirman, Orta əsr

Quşçu kəndi

30

Məbəd, XV-XI əsr

Varazuğun qışlağı

31

Mağara məbəd

Varazuğun qışlağı

32

Məbəd, XVI-XIII əsr

Mirik kəndi

33

Qala, Antik dövr

Mirik kəndi

34

Sovmə, XVI əsr

Mirik kəndi

35

Bulaq (Behbudalı bulağı), XVIII əsr

Mirik kəndi

36

Dəyirman, Orta əsr

Mirik kəndi

37

Evdamı, Orta əsr

Mirik kəndi

38

Evdamı, Orta əsr

Mirik kəndi

39

Evdamı, Orta əsr

Mirik kəndi

40

Evdamı, Orta əsr

Mirik kəndi

41

Qara dam, Orta əsr

 

42

Qara dam, Orta əsr

Mirik kəndi

43

Qara dam, Orta əsr

Mirik kəndi

44

Körpü, 1970

Mirik kəndi

45

Mağara (Qaranlıq kaha)

Mirik kəndi

46

Sovmə, XVII əsr

Əhmədli kəndi

47

Körpü (Seyid Əmir körpüsü), 1970

Əhmədli kəndi

48

Su dəyirmanı, Orta əsr

Qalaça kəndi

49

İkitağlı körpü

Minkənd kəndi

50

İkitağlı körpü

Minkənd kəndi

51

Məbəd, XVII-XIV əsr

Minkənd kəndi

52

Sovmə, XVI əsr

Minkənd kəndi

53

Su dəyirmanı, Orta əsr

Minkənd kəndi

54

Sovmə, XVI-XIII əsr

Qarakeşdi kəndi

55

Birtağlı körpü,

Şeylanlı kəndi

56

İkitağlı körpü

Şeylanlı kəndi

57

Qara dam, Orta əsr

Şeylanlı kəndi

58

Qara dam, Orta əsr

Şeylanlı kəndi

59

Qara dam, Orta əsr

Şeylanlı kəndi

60

Körpü, Orta əsr

Şeylanlı kəndi

61

Qara dam, Orta əsr

Qatos kəndi

62

Qara dam, Orta əsr

Qatos kəndi

63

Sovmə, Orta əsr

Qatos kəndi

64

Məbəd, XV-XI əsr

Hoçaz kəndi

65

Qara dam, Orta əsr

Hoçaz kəndi

66

Qara dam, Orta əsr

Hoçaz kəndi

67

Mağara məbəd,, Antik dövr

Hoçaz kəndi

68

Sovmə, VI-VII əsr

Hoçaz kəndi

69

Məbəd, XVII-XIV,

Piçənis kəndi

70

Qara dam, Orta əsr

Piçənis kəndi

71

Qara dam, Orta əsr

Piçənis kəndi

72

Sovmə, Orta əsr

Piçənis kəndi

73

Sənduqə, Orta əsr

Piçənis kəndi

74

Qara dam, Orta əsr

Piçənis kəndi

75

Türbə (Alməmməd-2), Orta əsr

Piçənis kəndi

76

Bulaq (Soyuqbulaq)

Soyuqbulaq kəndi

77

Qara dam, Orta əsr

Soyuqbulaq kəndi

78

Sovmə, Orta əsr

Soyuqbulaq kəndi

79

Türbə, Orta əsr

Soyuqbulaq kəndi

80

Qara dam, Orta əsr

Soyuqbulaq kəndi

81

Məlik Əjdər türbəsi, XV əsr

Cicimli kəndi

82

Qara dam, Orta əsr

Cicimli kəndi

83

Kar kümbəz, XVV əsr

Cicimli kəndi

84

Türbə, Orta əsr

Cicimli kəndi

85

Türbə, Orta əsr

Güləbird kəndi

86

Dəyirman, Orta əsr

Güləbird kəndi

87

Qara dam, Orta əsr

Güləbird kəndi

88

Xəlifə türbəsi, XVII əsr

Malxələf kəndi

89

Qara dam, Orta əsr

Malxələf kəndi

90

Sınıq körpü, Orta əsr

Malxələf kəndi

91

Sovmə, Orta əsr

Aşağı Fərəcan kəndi

92

Körpü, Orta əsr

Aşağı Fərəcan kəndi

93

Qara dam, Orta əsr

Aşağı Fərəcan kəndi

94

Qara dam, Orta əsr

Sus kəndi

95

Bulaq, Orta əsr

Sus kəndi

96

Birtağlı körpü

Seyidlər kəndi

97

Bulaq, Orta əsr

Seyidlər kəndi

98

Qara dam, Orta əsr

Seyidlər kəndi

99

Dəyirman, Orta əsr

Seyidlər kəndi

100

Qara dam, Orta əsr

Seyidlər kəndi

101

Qara dam, Orta əsr

Pircahan kəndi

102

Körpü, Orta əsr

Pircahan kəndi

103

Bulaq, Orta əsr

Pircahan kəndi

104

Gavur qala, Antik dövr

Pircahan kəndi

105

Qara dam, Orta əsr

Korcabulaq kəndi

106

Qara dam, Orta əsr

Korcabulaq kəndi

107

Sovmə X-XI əsr

Ərikli kəndi

108

Qara dam, Orta əsr

Ərikli kəndi

109

Qarasaqqal türbə,(XVI əsr)

Ərikli kəndi

110

Türbə (Araxış)

Ərikli kəndi

111

Qara dam, Orta əsr

Ərikli kəndi

112

Sovmə, XVII

Şəlvə kəndi

113

Qara dam, Orta əsr

Şəlvə kəndi

114

Evdamı, Orta əsr

Şəlvə kəndi

115

Sovmə, XVI əsr

Qorçu kəndi

116

Qara dam, Orta əsr

Qorçu kəndi

117

Qara dam, Orta əsr

Qorçu kəndi

118

Sovmə, XV–XVII

Sonasar kəndi

119

Qara dam, Orta əsr

Sonasar kəndi

120

Mağara qala

Qarasaqqal yaylağı

121

Qara dam, Orta əsr

Mişni kəndi

122

Körpü

Mişni kəndi

123

Məbəd, XVI-XIII

Alxaslı kəndi

124

Qara dam, Orta əsr

Alxaslı kəndi

125

Sovmə

Alxaslı kəndi

126

Gavur Qala, XVI-XIII

Alxaslı kəndi

127

Sovmə, XV əsr

Hacısamlı kəndi

128

Qara dam, Orta əsr

Hacısamlı kəndi

129

Sovmə

Bülövlük, Kişpəyə ərazisi

130

Türbə (Qara Murtuza)

Piçənis kəndi

131

Türbə (Alməmməd-1)

Piçənis kəndi

132

Türbə (Cəbrayıl bəy)

Piçənis kəndi

133

Antik qala

Hacılar kəndi

134

Türbə (Qaratel Paşabəy qızı)

Bülövlük

135

Murtuza bəyin anasının türbəsi

Araflı ərazisi

Arxeoloji abidələr

Abidənin adı

Yerləşdiyi kənd

1

Qədim qəbristanlıq, dəmir dövrü,

Abdallar kəndi

2

Kurqan, daş dövrü,

Cicimli kəndi

3

Qız qəbri (kurqan), dəmir dövrü

Cicimli kəndi

4

Kurqan, tunc dövrü

Ziyirik kəndi

5

Kurqan, tunc dövrü

Ziyirik kəndi

6

Kurqan, tunc dövrü

Ziyirik kəndi

7

Kurqan, tunc dövrü

Cicimli kəndi

8

Qədim qəbristanlıq

Cicimli kəndi

9

Qədim qəbristanlıq

Güləbird kəndi

10

Qədim qəbristanlıq

Ziyirik kəndi

11

Qədim qəbristanlıq

Malxələf kəndi

12

Kurqan dəmir dövrü

Hoçaz kəndi

13

Kurqan dəmir dövrü

Güləbird kəndi

14

Qədim qəbristanlıq

Zabux kəndi

15

Sümüklü qəbristanlığ orta əsrlər

Xallanlı kəndi

16

Qədim qəbristanlıq

Malıbəy kəndi

17

Qədim qəbristanlıq

Kosalar kəndi

18

Qədim qəbristanlıq

Sultanlar kəndi

19

Kurqan

Zeyvə kəndi

20

Kurqan

Zeyvə kəndi

21

Kurqan

Zeyvə kəndi

22

Qədim qəbristanlıq

Hoçaz kəndi

23

Qədim qəbristanlıq

Varazuğun yaylağı

24

Qədim qəbristanlıq, orta əsrlər

Bozlu kəndi

25

Mağara (Bayqara), dqş dövrü

Mirik kəndi

26

Kurqanlar (Təpələr)

Mirik kəndi

27

Kalafalıq (yaşayış yeri), daş dövrü

Mirik kəndi

28

Kurqan (Xaçın yalı)

Bozlu kəndi

29

Kurqan (Mis yeri)

Quşçu kəndi

30

Qədim qəbristanlıq

Qaragöl yaylağı

31

Qədim qəbristanlıq

Hacılar kəndi

32

Qədim qəbristanlıq, orta əsrlər

Zeyvə kəndi

33

Araxış qəbristanlığı XVI əsr

Ərikli kəndi

34

Qədim qəbristanlıq

Göybulaq yaylağı

35

Vəng qəbristanlığı

Əhmədli kəndi

36

Qədim qəbristanlıq

Fərəcan kəndi

37

Kurqan (Xaçın daşı)

Bozlu kəndi

38

Çoban daş

Cicimli kəndi

39

Çinarqaya (Çinarqəyə)

Qarıqışlaq kəndi

40

Çoban daş

Qarıqışlaq kəndi

41

Qədim qəbristanlıq

Seyidlər kəndi

42

Qəbristanlıq, orta əsrlər

Məzməzək kəndi

43

Qədim qəbristanlıq

Pircahan kəndi

44

Qədim qəbristanlıq

Şəlvə kəndi

45

Qədim qəbristanlıq

Qorçu kəndi

46

Qədim qəbristanlıq

Şeylanlı kəndi

47

Qədim qəbristanlıq

Katos kəndi

48

Qədim qəbristanlıq

Piçənis kəndi

49

Daranın dərəsi (kurqanlar)

Quşçu kəndi

50

Cəddə (kurqanlar)

Quşçu kəndi

51

Qədim qəbristanlıq

Soyuqbulaq kəndi

52

Qədim yaşayış məskəni

Mişni kəndi

53

Qədim yaşayış məskəni

Alxaslı kəndi

54

Qədim yaşayış məskəni

Hajısamlı kəndi

55

Qədim yaşayış məskəni

Aşağı Fərəjan kəndi

56

Qədim yaşayış yeri

Ərikli kəndi

57

Qədim yaşayış yeri

Şeylanlı kəndi

58

Qədim yaşayış məskəni

Haştamlı kəndi

59

Kurqan

Mişni kəndi

60

Qədim yaşayış məskəni

Sus kəndi

61

Qədim yaşayış məskəni

Aşağı Fərəcan

62

Xan qəristanlığı

Riçənis kəndi

Dekorativ–tətbiqi sənət nümunələri (xalq daş-heykəltəraşlıq nümunələri)

Abidənin adı

Aid olduğu dövr

Yerləşdiyi yer

1

Daş qutu

dəmir dövrü

Abdallar kəndi

2

Daş at fiquru

orta əsr

Zabux kəndi

3

Daş at fiquru

orta əsr

Zabux kəndi

4

Daş at fiquru

orta əsr

Zabux kəndi

5

Daş qoç fiquru

orta əsr

Zabux kəndi

6

Daş qoç fiquru

orta əsr

Zabux kəndi

7

Süjetli daş

orta əsr

Xallanlı kəndi

8

Daş at fiquru

orta əsr

Xallanlı kəndi

9

Daş at fiquru

orta əsr

Xallanlı kəndi

10

Daş at fiquru

orta əsr

Xallanlı kəndi

11

Daş qoç fiquru

orta əsr

Xallanlı kəndi

12

Daş qoç fiquru

orta əsr

Xallanlı kəndi

13

Daş qoç fiquru

orta əsr

Xallanlı kəndi

14

Daş oyma

orta əsr

Xallanlı kəndi

15

Daş at fiquru

XVI əsr

Malıbəy kəndi

16

Daş at fiquru

XVI əsr

Malıbəy kəndi

17

Daş qoç fiquru

XVIəsr

Malıbəy kəndi

18

Daş at fiquru

XVI əsr

Malıbəy kəndi

19

Daş oyma

dəmir dövrü

Malıbəy kəndi

20

Süjetli daş

orta əsr

Malıbəy kəndi

21

Stella

 

Kosalar kəndi

22

Daş at fiquru

orta əsr

Sultanlar kəndi

23

Daş at fiquru

orta əsr

Sultanlar kəndi

24

Daş qoç fiquru

orta əsr

Sultanlar kəndi

25

Daş qoç fiquru

orta əsr

Sultanlar kəndi

26

Daş oyma

orta əsr

Sultanlar kəndi

27

Daş qutu

 

Hacılar kəndi

28

Süjetli daş fiqur

 

Varazuğun yaylağı

29

Süjet xarakterli oyma

 

Varazuğun yaylağı

30

Süjet xarakterli oyma

orta əsr

Zeyvə kəndi

31

Süjet xarakterli oyma

orta əsr

Zeyvə kəndi

32

Süjetli daş fiqur

 

Malıbəy kəndi

33

Daş at fiquru

orta əsr

Bozlu kəndi

34

Daş qoç fiquru

orta əsr

Bozlu kəndi

35

Süjet xarakterli oyma

 

Mirik dərəsi

36

Süjet xarakterli oyma

 

Mirik dərəsi

37

Süjetli daş fiqur

 

Mirik dərəsi

38

Daş at fiquru

XVII əsr

Güləbird kəndi

39

Daş at fiquru

XVII əsr

Güləbird kəndi

40

Daş qoç fiquru

XVII əsr

Güləbird kəndi

41

Daş qoç fiquru

XVII əsr

Güləbird kəndi

42

Süjet xarakterli oyma

XVII əsr

Güləbird kəndi

43

Daş at fiquru

 

Cicimli kəndi

44

Daş qoç fiquru

 

Cicimli kəndi

45

Daş at fiquru

 

Malxələf kəndi

46

Daş qoç fiquru

 

Malxələf kəndi

47

Süjet xarakterli oyma

 

Malxələf kəndi

48

Daş at fiquru

 

Fərəcan k

49

Daş qoç qiquru

 

Fərəcan k

50

Daş at fiquru

 

Seyidlər kəndi

51

Daş qoç fiquru

 

Seyidlər kəndi

52

Daş at fiquru

 

Pircahan kəndi

53

Daş qoç fiquru

 

Pircahan kə

54

Daş sənduqələr

 

Biçənis kən

55

At-qoç fiqurları

 

Alxaslı kəndi

56

Süjetli daşlar

 

Mişni kəndi

57

Daş sənduqə

 

Quşçu kəndi

58

Süjetli daşlar

 

Sadınlar kəndi

59

At-qoç fiqurları

 

Sonasar kəndi

60

Süjet xarakterli oyma

 

Minkənd kəndi

61

Süjet xarakterli oyma

 

Sonasar kəndi

62

Süjet xarakterli oyma

 

Mişni kəndi

63

Süjet xarakterli oyma

 

Alxaslı kəndi

64

Daş kitabə

 

Sonasar kəndi

65

Süjetli daşlar

 

Şəlvə kəndi

66

Süjet xarakterli oyma

 

Haştamlı kəndi

67

İkinci dünya müharibəsində həlak olmuş həmvətənlərimizin xatirə abidəsi

1970-ci il

Laçın şəhəri

68

Ana və uşaq heykəli

1975-ci il

Laçın şəhəri

69

Sovet İttifaqı qəhrəmanı Əvəz Verdiyevin heykəli

1970-ci il

Laçın şəhəri

70

N.Nərimanovun heykəli

1978-ci il

Laçın şəhəri

71

Sağıcı qız heykəli

 

Laçın şəhəri

72

Çoban heykəli

 

Laçın şəhəri

73

Sarı Aşığın xatirə kompleksi

 

Güləbird kəndi

74

Park (şəhərin başı adlanan yerdə)

 

Laçın şəhəri

75

O.Musayevin xatirə abidəsi

 

Əhmədli kəndi

ƏSİR ABİDƏLƏRİ

Tarixi-dini abidələri

Ağoğlan məbədi (IX əsr) – Kosalar kəndi
Məbəd, körpü (X əsr) - Aşağı Fərcan kəndi
İkitağlı körpü, məbəd (XV əsr) – Minkənd kəndi
Qala, məbəd (XV əsr) – Mirik kəndi
Ərəb yazıları ilə trapesiyavarı başdaşı (1398-1399-cü illər)
Məbəd (XVII əsr) – Əhmədli kəndi
Məscid (1718-ci il) – Qarqışlaq kəndi
Məbəd – Vağazin kəndi
At və sandıq şəklində olan başdaşılar (XVI əsr)
Mağara, məbəd – Hoçaz kəndi
Məscid – Piçənis, Əhmədli, Qaragöl, Şəlvə kəndləri
Məscid, məbəd – Piçənis, Şəlvə, Qoçu kəndləri
Məbəd - Korcabulaq kəndi
Düzbucaqlı məscid (1790-1791) – Cicimli kəndi
 

Ziyarətgahlar
 

Məlik Əjdər türbəsi (XIV əsr) – Cicimli kəndi
Araxışda türbəsi (XVI əsr) – Ərikli kəndi
Xəlifə türbəsi (XVII əsr) – Malxələf kəndi
Türbə (XVII-XVIII əsrlər) – Cicimli kəndi
Türbə (XIX əsr) – Zeyvə kəndi
Ağa Baba piri – Seyidlər kəndi
Əli bulağı piri – Hocaz kəndi
Xəlif piri – Məlikpaya kəndi
Niyyət piri
Seyid Kərimin ocağı – Farraş kəndi
Sultan Baba piri – Qarqışlaq kəndi
Yer daş piri – Qarakeşiş kəndi
Ağbaxt xeyir türbəsi – Əhmədli kəndi
Xəlifə qəbri ziyarətgahı – Malıbəy kəndi
Soltanbaba türbəsi – Zeyvə kəndi
Şeyx Əhməd türbəsi – Zeyvə kəndi
Alı Xəlifə ocağı – Böyük Seyidlər kəndi
Seyid Hüseyn ağa ziyarətgahı – Böyük Seyidlər kəndi
Güllü qəbir piri – Böyük Seyidlər kəndi

Tarixi memarlıq abidələri

Kurqanlar (dəmir dövrü) – Ziyrik kəndi
Govur qalası (XI əsr) - Pircahan kəndi
Uşaq qalası, Böyük Bulaq (XV əsr)
Bulaq (XVII əsr) - Pircahan kəndi
Birtağlı körpü – Şeytanlı kəndi
Soltan Əhməd sarayı (XIV əsr) – Soltanlar kəndi
Daşdan yonulmuş üç at heykəli (XIV əsr) – Malıbəyli, Güləbird kəndləri
Həmzə Soltan sarayı (1761-ci il)
Körpü (XVIII əsr) – Abdal kəndi
“Qız qəbri” kurqan (dəmir dövrü) – Güləbird kəndi

<< Geri