Azərbaycan
teatrının tanınmış rejissorlarından olan Ələsgər Məmmədtağı oğlu Şərifov
25 dekabr 1909-cu ildə Şamaxıda imkanlı ailədə doğulub. Onun altı yaşı
olanda ailəsi Bakıya köçüb və Ələsgər burada təhsil məktəbinə gedib.
Həmin illərdə Bakı teatrının ən görkəmli simalarından biri, aktyor və
rejissor, təşkilatçı Abbasmirzə Şərifzadə Ələsgərin əmisi oğlu idi.
Təbii ki, bu, onun qəlbində səhnə sənətinə maraq oyanmasında mühüm rol
oynayıb. Ələsgər Şərifov Bakıda Nəriman Nərimanov adına texnikumun
elektromexanika fakültəsinin axşam şöbəsinə daxil olub. Eyni zamanda
1923-cü ildə açılan teatr texnikumunun ilk tələbələri sırasında təhsil
alıb. Tələbəlik illərində Mustafa Mərdanovun, Mirseyfəddin
Kirmanşahlının, Süleyman Səlimbəyovun ayrı-ayrı vaxtlarda rəhbərlik
etdikləri Şvarts adına klubun dram dərnəyində "İblis" (Hüseyn Cavid), "Aydın",
"Sevil", "Oqtay Eloğlu" (Cəfər Cabbarlı), "Qaçaqlar" (Şiller), "Qaçaq
Kərəm" (Vano Mçedaşvili) tamaşalarında baş rolları oynayıb. Həmçinin
Akademik teatrın tamaşalarında epizod rollarda səhnəyə çıxıb. 1926-cı
ildə texnikumun buraxılış kursunda oxuyan Ələsgər Şərifov imtahanları
vaxtından əvvəl verərək Moskvaya ali təhsil almağa gedib. Ancaq orada
oxumaq ona iki il sonra nəsib olub. Buna görə Bakıya qayıdaraq aktyor
işləyib. Moskvada Teatr Sənəti İnstitutunun eksperimental teatr
emalatxanasında islahatçı rejissor Vsevolod Meyerxoldun kursunda iki il
təhsil alıb. Ali rejissor diplomu ilə Bakıya gələndə Akademik Milli Dram
Teatrının yaradıcı heyətinə qəbul olunub. Az sonra Azərbaycanın kənd
rayonlarında əhalinin mədəni səviyyəsini yüksəltınək məqsədilə Bakıda
kolxoz-sovxoz Teatrı yaranıb və oranın bədii rəhbərliyi Ələsgər Şərifova
tapşırılıb. Səyyar fəaliyyət göstərən kollektiv ilin üç-dörd ayını
Bakıda olub tamaşalar hazırlayır, sonra həmin repertuarla rayonlara
gedib tamaşalar göstərirdi. Gənc rejissor həmin teatrda Üzeyir bəy
Hacıbəyovun "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun", Sabit Rəhmanın
təbdil etdiyi "Varlı gəlin", Cəfər Cabbarlının "Almaz", "Sevil", "Yaşar"
pyeslərinə quruluşlar verib. İlin müxtəlif aylarında boş qalan Ələsgər
Şərifov 1932-ci ildə Akademik teatrda Rza Darablı, Rza Təhmasib, İsmayıl
Hidayətzadə ilə birgə Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" faciəsinə rejissorluq
edib. Müəyyən təcrübə toplayan Ələsgər Şərifov 1934-cü il iyun ayının
11-də Milli Dram Teatrına rejissor götürülüb. 1935-ci il-də bu teatrda
ilk müstəqil işi kimi Qurban Musayevin "Qızıl çeşmə" dramına quruluş
verib. Teatrda Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri cadu" (1938, 1940,
1948, 1957), İmran Qasımovun "Arzu" (1938), Məmmədhüseyn Təhmasibin "Bahar"
(1940), "Aslan yatağı" (1942), Cəfər Cabbarlının "Oqtay Eloğlu" (1940),
"Sevil" (1944), "Od gəlini" (1951 və 1961), Abdulla Şaiqin "Nüşabə"
(1946), Mirzə Fətəli Axundzadənin "Lənkəran xanının vəziri" (1948),
Cabbar Məcnunbəyovun "Məhəbbətin hökmü" (1962), Hüseyn Cavidin "Səyavuş"
(1963), Qeybulla Rəsulovun "Söz yarası" (1966), Mirzə İbrahimovun "Közərən
ocaqlar" (1967), Seyfəddin Dağlının "Mənziliniz mübarək!" (1971)
pyeslərinin quruluşçu rejissoru olub. Ələsgər Şərifovun tamaşaya
hazırladığı pyeslər içərisində tərcümə əsərləri ayrıca yer tutur. Onun
Aleksandr Ostrovskinin "Cehizsiz qız" (1939, 1945 və 1979. Tərcüməçi
Ənvər Məmmədxanlı), "Tufan" (1943. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı), "Günahsız
müqəssirlər" (1948. Tərcüməçi Rza Təhmasib), Aleksey Kapler və
Zlotoqorovanın "Lenin" (1940. Tərcüməçi Nigar Rəfibəyli), Tur qardaşları
və Lev Şeyninin "Gizli döyüş" (1944. Tərcüməçi Mikayıl Rəfili), Boris
ÇirsikoVun "Qaliblər" (1947. Tərcüməçi Rza Təhmasib), Anatoli Boryanovun
"O tayda" (1949. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı), Georgi Mdivaninin "Kimdir
müqəssir?" (1949. Tərcüməçi Sabit Rəhman), Abdulla Qəhharın "İpək
naxışlar" (1952. Tərcüməçi Cabbar Məcnunbəyov), Vilyam Şekspirin "Qış
nağılı" (1955. Tərcüməçi Tələt Əyyubov), Aleksandr Şteynin "Şəxsi iş"
(1956. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı), Aleksey Kaplerin "Tufanlı il" (1959
və 1967. Tərcüməçi Tələt Əyyubov), Anton Çexovun "Vanya dayı" (1959.
Tərcüməçi Nigar Rəfibəyli), Fridrix Şillerin "Orlean qızı" (1965.
Tərcüməçi Tələt Əyyubov), "Məkr və məhəbbət" (1973. Tərcüməçi Nigar
Rəfibəyli), öz tərcüməsində Nikolay Poqodinin "Zamanın hökmü" (1970), "Kreml
saatı" (1975), Avksenti Saqarelinin "Xanuma" (1975. Tərcüməçi Tələt
Əyyubov), Nazim Hikmətin "Məhəbbət əfsanəsi" (1977. Tərcüməçi İslam
İbrahimov) tamaşalarına verdiyi quruluşlar böyük bir aktyor nəslinin
yaradıcılığında mühüm əhəmiyyət daşıyıb. Ələsgər Şərifov uzun illər
Milli Dram Teatrının baş rejissoru olmuş Ədil İsgəndərovla birgə Rəsul
Rzanın "Vəfa" (1943), Məmməd Səid Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" (1945),
Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" (1956), Cabbar Məcnunbəyovun "İliç buxtası"
(1958), Tofiq Kazımovla isə yuqoslav dramaturqu Branislav Nuşiçin "Nazirin
xanımı" (1970. Tərcüməçi Tofiq Kazımov) tamaşalarını hazırlayıb. Arkadi
Arkanov və Qriqori Qorinin "Görünməmiş toy" ("Bütün Avropanı gəzən
toy"), Taufiq əl Hakiminin "Karıxmış Sultan" dramları Ələsgər Şərifovun
tərcüməsində, Məmmədkamal Kazımovun və Tofiq Kazımovun quruluşlarında
Milli Dram Teatrında oynanılıb. 1960-cı ildə böyük dramaturqun xatirə
gününə hazırlanmış Adil Babayevin "Cəfər Cabbarlı qəhrəmanları arasında"
kompozisiyasının rejissorları Ədil İsgəndərov, Əliheydər Ələkbərov və
Ələsgər Şərifov olublar. O, 17 iyun 1943-cü ildə Azərbaycan
Respublikasının əməkdar artisti, 24 may 1960-cı ildə isə xalq artisti
fəxri adları ilə təltif olunub. 1982-ci il sentyabrın 9-da Bakıda vəfat
edib. Ələsgər Şərifov klassik üslub-formada tamaşalar hazırlamağa
üstünlük verən rejissor idi. Ələsgər Şərifov formalaşmış milli klassik
ənənələrdən kənara çıxmağa çalışırdı. Ələsgər Şərifov istər monumental-romantik,
istərsə də realist formalı quruluşlarında, əsasən, aktyor tamaşası
yaratmağa səy göstərirdi. Onun quruluşlarında rejissor işi (fantaziya,
yeniliklər, poetika prinsipləri, estetik çalar və sairə) ikinci planda
qalır, öndə bilavasitə baş rolların ifaçıları görünürdülər. Ələsgər
Şərifov Azərbaycan teatr səhnəsinə Lenin mövzusu gətirən ilk və bu
istiqamətdə daha çox tamaşa hazırlamış rejissordur. Ələsgər Şərifov
klassik və müasir rus dramaturqlarının şöhrətli əsərlərinə daha çox
müraciət edən, bu sahədə müəyyən səmərəli işlər görən rejissor idi.
Ələsgər Şərifov janr axtarışları baxımından teatrın ənənələrindən kənara
çıxmağa səy göstərməyib, ancaq mövzu, problem, xarakterlər
müxtəlifliklərinə cəsarətlə girişib. Onun "Pəri cadu" faciəsinə dörd, "Cehizsiz
qız" dramına üç dəfə müraciət etməsinin kökündə janr axtarışlarına cəhd
deyil, məhz eyni mövzunu başqa-başqa ictimai, sosial mühitdə müxtəlif
istiqamətlərdə qabartmaq niyyəti durub. Bir rejissor kimi Ələsgər
Şərifov daha çox istedadlarını sübut etmiş, təcrübəli aktyorlarla
işləməyə üstünlük verirdi. Gənc aktyoru sınaqdan çıxarmağa risk
göstərməsə də, müəyyən məqamlarda onlara mürəkkəb rol tapşırırdı.
Ələsgər Şərifov "Səbuhi" filmində görkəmli Azərbaycan şairi Mirzə Şəfi
Vazehin roluna çəkilib. Gənc Tamaşaçılar Teatrında Mirmehdi Seyidzadənin
"Qızıl quş" pyesini tamaşaya hazırlayıb. Cəfər Cabbarlı adına Gəncə
Dövlət Dram Teatrında Səməd Vurğunun "Xanlar" (1940) və Nikoİay
Poqodinin "Kreml saatı" (1941) əsərlərinə, Cəlil Məmmədquluzadə adına
Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında şair-dramaturq Hüseyn Cavidin "Şeyx
Sənan" (1958) faciəsinə əlvan və parlaq quruluşlar verib.
|