Nizami Gəncəvi elə bir böyük şəxsiyyətdir ki, elə bir dahidir ki, onun
yubileylərini nəinki on ildən, beş ildən bir, hər il qeyd etmək lazımdır.
Heydər Əliyev,
Azərbaycan xalqının ümummilli lideri
Azərbaycan xalqının böyük oğlu Nizami Gəncəvinin dahiyanə əsərləri dünya
mədəniyyətinin qızıl fondunun ən parlaq nümunələrini təşkil edir və bəşəriyyətin
böyük nümayəndələrinin yaratdıqları əbədiyaşar abidələr sırasında fəxri yer
tutur.
* * *
Dünya şöhrətli ölməz “Xəmsə”nin müəllifi olan Nizami humanizm, insan
şəxsiyyətinin azadlığı ideologiyası, onun iradəsinin taleyin qaçılmaz iradəsindən
və təbiətin fövqündə duran qüvvələrin hökmündən asılı olmaması kimi böyük
fəlsəfi təlimlərin banilərindən biridir.
İlham Əliyev,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Nizami humanizmi insanın uca duyğularını öldürən, alçaldan, nəcib hisslərdən
məhrum edən hər şeyi pisləyir, onu mənəvi cəhətdən yüksəldir, insanı əhatə edən
mühiti, onun daxili aləminin dəyişməsini zərurət kimi irəli sürür.
Mirzə İbrahimov,
Xalq yazıçısı, akademik
Dahi sənətkar Nizaminin yaşayıb-yaratdığı dövr Azərbaycan mədəniyyətinin,
Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl dövrü idi. XII əsrdə Azərbaycan ədəbiyyatı son
dərəcə yüksəlmişdi. Bu dövrdə Əbül-Üla, Xaqani, Fələki Məhsəti, Qivami-Mütərrizi,
Mücirəddin Beyləqani kimi böyük şairlər, bu dövrki ədəbiyyatımızın ən yüksək
abidəsini yaradan Nizami kimi dahi sənətkarlar yetişmişdir.
Həmid Araslı,
akademik
Öz əksini bizim əsərlərdə (fransız ədəbiyyatında) tapan bir neçə macəra
Nizaminin “Yeddi gözəl”, “Xosrov və Şirin” əsərlərindən götürülmüşdür.
Bartelemi D'Erblo,
fransız şərqşünası
Nizami Gəncəvi farsca yazıb, amma ondan türk ətri gəlir.
İran ədəbiyyatşünasları
O, Gəncə torpağında yatan müqəddəs insan,
Şeir xəzinələri yaratdı kəlamından.
Qiymətli incilərlə bəzədi bu aləmi,
Yoxdur o incilərin sayı ulduzlar kimi…
Nizami, bu dünyada kimi tay tutsam sənə
Şeirinin qüdrətinə bərabər olmaz yenə.
Əlişir Nəvai,
şair, filosof
Söz xəzinəsinə, mülkünə hakim,
Gəncə hünərvəri, o böyük alim.
Qızıl rəngli meyi əlinə aldı,
O, içdi səfanı, xılt bizə qaldı.
* * *
Nizami hər sözü demiş birinci, Qoymamış cilasız qalsın bir inci.
Əmir Xosrov Dəhləvi,
Hindistan şair və musiqiçisi
Yüksək şair dühasına malik olan Nizami ən incə məhəbbət tellərinin ən incə
xətlərini öz əsərləri üçün material seçmişdir. Nizaminin poemaları heyrətamiz
dərəcədə gözəl, müxtəlif və rəngarəngdir.
Höte,
alman şair-dramaturqu
Hakimi-mənəvi Şeyx Nizami Gəncəvinin böyüklüyünü və fəzilətlərini söyləməkdə
dil acizdir. Zərifliyi, söz və söhbətilə məclis bəzəməkdə, ümumun rəyincə
onun misli olmamışdır.
A.Bakıxanov,
şair, maarifçi
Bəşəriyyət tarixində və bütün dünyada hələ indiyə qədər
Nizamiyə bərabər başqa bir şair yaranmamışdır.
N.Y.Marr,
şərqşünas, dilçi
Nizami təkcə böyük söz ustası olaraq qalmamışdır. O, xoşbəxt gələcək döyüşçüsü
olmuşdur.
Sözün tam mənasında o, dahi insan, böyük humanist və həqiqi xalq şairi idi.
Y.E. Bertels,
rus şərqşünası
Nizaminin idealı kamil insan şəxsiyyəti, azad insan şəxsiyyətisosial cəhətdən
daha yüksək, ülvi şəxsiyyət idi.
Nizami dühası Azərbaycanın poeziya səmasında doğan günəş kimi öz şüaları ilə
dünyamızı bu gün də nurlandırır.
İ.S. Brakinski,
şərqşünas
Billah ki, nə xoş demiş Nizami,
Bu babdə xətm edib kəlami…
Bir iş ki, qılır şikayət ustad,
Şagirdə olur rücui bidad.
Məhəmməd Füzuli,
Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri
Çox zamanlar təbim quşu söz bağında qanad açdı,
Qafiyəli nəğmələrim yeddi evə inci saçdı
“Yeddi gözəl” əsəri tək o gəncəli xəzinədarın
Yüz xəzinə qiyməti var şerindəki mənaların
Əbdürrəhman Cami,
tacik şairi
Sənsən əbədiyyət dediyim sevgili dildar,
Daşlarda, çiçəklərdə, ürəklərdə adın var.
Aydanmı, günəşdənmi yarandın, de, nədən sən?
Xalqın gözü də, qəlbi də, vicdanı da sənsən
Səməd Vurğun,
Azərbaycanın Xalq şairi
Gəncəsinə baxdı məhəbbətlə Nizami,
Baş əydi əziz xalqına hörmətlə Nizami.
Hər kəlməsi, hər cümləsi bir canlı xəzinə,
Təkdir bütün aləmdə bu sərvətlə Nizami.
Süleyman Rüstəm,
Azərbaycanın Xalq şairi
Şairin beşzolaqlı, nur saçan, işıqlı tacını bəzəyən ən qiymətli və gözəl
cəvahirat, onun “Xosrov və Şirin” əsəridir.
Nizaminin şeirləri canlı xəyalın və təbiəti şairanə bir surətdə duymağın
məhsuludur. Bu şeirlərdə Nizami məharətinin böyük izi xüsusi görünür. Hər yerdə
şair sehrli şeirlə saf qızıl yaradır.
İohann Hammer
Nizami Əbu Məhəmməd İlyas ibni Yusif ibni Müəyyəddin tərifi həddindən artıqdır…
O, gənc yaşlarından tutmuş ömrünün axırına qədər, başqa şairlər kimi, öz nəfs
və iştahasına görə şahların və böyüklərin qulluğunda olmamış, bəlkə onun
astanası yüksək rütbəli padşahların pənahgahı olmuşdur. Həzm bazarının kisələri
boş olan müflisləri öz ürək və gözlərini, cib və ətəklərini bu xəzinələrin
cəvahirləri ilə doldurmuş və doldurmaqdadırlar.
Lütfibəyli Azər
Nizaminin fəzl və kamalda böyüklüyü o dərəcədədir ki, təhrirdən qələm və təqrirdən
dil acizdir. Onun sözündə şirinlik, məlahət və gözəllik vardır. Odur ki,
kamal sahibləri onu sevirlər.
Dövlətşah Səmərqəndi,
XV əsr təzkirəçisi
Lakin İsa nəfəs böyük Nizami, Şeiri xətm etmişdir şirin kəlamı. Məsnəvi tərzində
o böyük ustad, Hikmətlər yaradıb qoymuş gözəl ad.
Əssar Təbrizi,
XIV əsr şairi
Elmdir göylərə qaldıran səni, Ağılla doldurdun öz xəzinəni. Elmin sarayına
gəlməmiş, inan, Sənin tək zəkalı, hünərli insan. Bu ağıl, bu bilik şahlığı ki,
var, Nizami haqqıyla zirvədə durar!
Əsirəddin Əxsitəki
