ALÇI VӘ TOXAN
Bizim yerlәrdә qumar oynamaq elm oxuyub adam
olmaq kimi çәtin bir şey deyildir.
Bir çox atalar elә ki, görürlәr
ki, oğlanları oxuya bilmirlәr, haman saat
mәktәbdәn çıxardıb, qumarbazlığa
qoyurlar.
Qәrәz, sözüm bunda deyil, onu
qandırmaq istәyirәm ki, әn mәşhur qumar bizim
yerdә dördaşıqdır. Bu dördaşıq
üstündә yaxşıca sәrmaya qazanıb
"adam" olanlar vә haman dördaşıq
üstündә atadan qalma sәrmayәni fәnaya verib
әli qoynunda qalanlar burasını yaxşıca bilirlәr
ki, dördaşıq oyununda da idi şey var: "toxan"
vә "alçı".
Hәrifin biri hәmişә istәr ki,
aşıqlar alçı dursun, o birisi dә
gözünü dikib toxanlara müntәzir olar.
Bәzi vaxt olur ki, haman alçı atmaq
arzusunda olan, hәrif ümidini әlәlxüsus baş
aşığa bağlayıb, aşıqları
hündürdәn tullar, amma aşıqlar yerә
düşәndә gözlәri pәr-pәr
çalar. Görәr ki, aşıqların
üçü dә toxan durub, baş aşıq da bir az
әyri durubdursa, amma yenә dә toxana oxşayır.
Onda haman hәrifin әhvalı bizim indiki
hökumәtin әhvalına bәnzәr. Çünki
hökumәt dәxi bu ikinci duma üstә camaatla
dördaşıq oynayırdı, aşıqlar dәxi duma
vәkillәrindәn ibarәt idi.
Hökumәt tamam sәkkiz ay cəj vә
tәlaşda idi ki, ikinci dumanın vәkillәri
alçı dursun, yәni hökumәt nökәri olsun.
Amma nә fayda, görünür ki,
qumarbazlıqda hökumәtin әli gәtirә bilmir,
çünki necә ki, indi mәlum oldu, duma
vәkillәrinin hamısı toxan durubdular vә Peterburqla
Moskva vәkillәrindәn ibarәt olan "baş
aşıq"lar da hәrçәnd bir qәdrә
әyri düşübdülәr, amma yenә dә
toxana hesabdırlar....
İndi, ey "alçıya" ümid
bağlayıb "toxan" atanlar!
Görünüz hökumәt nә
haldadır!
Hәlә hökumәt bir yana dursun, bir
baxın, görün Tiflisә gedәn Bakı vәkili
cәnab Qarabәyov nә haldadır ki, buradan oraya
qarpız ümidi ilә gedib, orada heç şoraba
xiyarı da tapmayıbdı. Görünür ki, cәnab
Qarabәyovu, yәni bütün Bakı camaatını
teleqram vasitәsilә aldadıblar vә bunları
aldatmağa mәcbur olan şeyxülislam cәnabları
olubdur. Şeyxülislam cәnablarını da aldadan
canişin hәzrәtlәrinin dәftәrxanası
olubdur. Canişin hәzrәtlәrinin dә
dәftәrxanasını aldadan ermәni
daşnaksütunları olubdur. Ermәni
daşnaksütunlarını aldadan da onların
ürәklәrini özünә paytaxt etmiş şeytan-rәcim
olubdur.
İndi mәzәli burasıdır ki,
görәk әsl yalançılar nә cür
tәnbih olunacaqdır.
Әgәr baxıb görәk ki, bu cürә qırmızı yalançılıqı zarafata salıb, gülürlәr, onda bәd olmaz ki, biz dә işimizi irәli aparmaq üçün o cürә hiylәyi-siyasilәrә әl ataq, çünki gündә on dәfә elәdiyimiz hiylәyi-şәrlәr günah hesab olmayan halda, hiylәyi-siyasilәr bu günlәrdә lap savabdır.