HACI MӘZӘMMӘT EDİR
Dövlәt duması yaxınlaşır,
amma bizim müsәlmanlar da dövlәt dumasına
hazırlanmaq fikrindәn getdikcә uzaqlaşır....
Sәn götür min dәfә qәzetdә yaz ki, ay
camaat, qoymayın fürsәt vaxtı әldәn
gedәcәkdir! Heç kәsin halına tәfavüt
elәmәz! Elәsә dә o adamlara elәr ki,
ciblәrindәn pul verib qәzet oxuyurlar. Amma elә
dәrd orasıdır ki cibindәn pul verib qәzet oxuyanlar
cibindәn pul vermәyib qәzet oxuyanlara nisbәtәn
lap heç zaddır. Yazıq firәng doğru demişdi ki,
bir tayfa ki, altı milyon adamı ola vә özünün
dә vahid bir qәzeti ola vә qәzetinin dә
cәmi-cümlәtani min sәkkiz yüz
müştәrisi ola, o tayfadan....
Hә! Hәrçәnd mәn dә o
kişiyә bәrk söydüm, amma nahaq da elәdim.
Kişi hәr ne deyirmişsә, doğru deyirmiş. Budur,
firәng olmasın, müsәlman olsun, özü mömin
bir kişidir vә qәzetimizin dә
müştәrisidir. Yazır ki, sәn özün
bilirsәn ki, mәn bir gün qәzet oxumasam elә
pәrişan, tәlx vә acıqlı oluram ki, ta nә
bilim, nә tәhәr. Guya o günkü mәni
götürüb paltarlı-paltarlı suya basıb
çıxardıblar (Yazıq istәyir desin ki,
qıdığım tutur) "Allaha and olsun" -- deyir,
Dövlәt duması barәsindә
yazdıqlarınız mәqalәni oxuyub vә bizim
müsәlmanların da bu kimi işә dair
kәmetinalığını görüb, kişi, inan ki,
dәli-divanә oluram.
Sәn bilmirsәn, -- deyir, -- bәlkә
sizin şәhәrin adamları (canınıza
sağlıq) dum-dum güllәsi ilә Dövlәt
dumasının arasında tәfavüt olduğunu
hәlә anlamırlar!! Әlәlxüsus -- deyir,-- burada
bir hacı var, çox mәzәli kişidir.
Әvvәla, budur ki, namaz qılanda vә ya dua oxuyanda
heç vәdә "allahu әkbәr" deyә bilmәyib,
әvәzindә hәmişә "alla fikir" --
deyәr. İkinciyә qalan yerdә üstünә diri
ilan salasan yenә qoymaz evindә qәzet olsun,
çünki deyir ki, mәnә qәzet düşmür.
"Seyfülmülk" kitabı da deyir düşmür.
Bilmirәm bu necә işdir? Qәrәz, bir
neçә gün bundan irәli getdim haman hacının
yanına vә dedim ki, hacı, axı bu gün-sabah
papağını hәrlәsәn bir dә
görәcәksәn ki, Dövlәt duması
açıldı. Layiqli vәkil axtarmaq dalına
düşmürük.... Dedi: "Vallah, mәn qanmıram
ki, sәn nә deyirsәn? Dövlәt duması nә
әmәldir? O da qaçaq maldır?".
Kağız yazan deyir ki, burada mәrhum
Hacı Seyidәzim Şirvaninin sözlәri yadına
düşdü ki, "çünki gördüm hәrifi
naqabil...! Vә i. a.... Amma mәn mәrhum şair kimi
elәmәdim. Әlacım kәsilib, başladım buna
Dövlәt dumasını başdan qandırmağa ki,
Dövlәt duması belәdir, elәdir!... Amma sonra
dediyim sözlәrә dә peşiman oldum.
Hacı mәnim abrımı
әtәyimә büküb dedi: "Ayıb deyilmi
iş-gücünü tullayıb sәn dә o urus
yöndәmli uşaqlar kimi elә sözlәr danışırsan
ki, heç baban da o qәlәtlәri elәmәmiş
ola! -- Mәn tәәccüb elәyirәm ki, -- dedi, --
sәn әvvәldәn әmәlli başlı
kişi olduğun yerdә axırda nә oldu ki,
ağlını nahaq yerә uduzdun?!--
Heç,--dedi,--sәn özün qanmırsan ki, nә
danışırsan. Bir әqlinә vuruşdur gör ki,
min il, min il qala, qiyamәt iki dәfә bәrpa ola, ulu
babalarımız qәbirdәn dura, yenә dә
padşahın vәziri razı olarmı ki, sәn olmayasan,
lap sәnin ağanın ağası ola, gedib onun, nәinki
özü ilә, hәtta aftavagötürәnlәrinin
aftavagötürәni ilә bir-iki kәlmә
danışa?! Mәn sәnә deyirәm ki, bala, az
qәzet oxu, qara ağlını aparar, sәn mәnә
gülürsәn. İndi görürsәnmi ki, nә
hәdyan söylәyirsәn?."
Kağız yazan deyir, bu sözlәri
eşitdikdә az qaldım ki, gülәm, sonra istәdim
ağlayam. Bir dәli şeytan da dedi ki, vur hacının
başı qarpız kimi yarılsın, hәr çi bada,
bad!? Amma sonra "lәnәt şeytana" elәyib,
özümü yığdım. İndi, ay Filankәs, bax,
işlәr belәdir. İndi özün bir fikir elә,
gör, boğaz yırtmaq tәk sizәmi qalıb?...
Bәli, bizә qalıb, amma yenә dә
zәrәr yoxdur, qoy bizim boğazımız
yırtılsın.... Qoy yırtılsın ki,
yırtılacaq.
* * *
* *
Amma Göyçay әhlinin boğazı yırtılmayacaq. Hәrçәnd onlar istәyirlәr ki, qubernator yanında öz naçalniklәri olan Kazaçkovskidәn şikayәt elәyib, boğazlarını yırtsınlar. Lakin onların içlәrindә bir çox meymun ... yox, dilim dolaşdı, mömün adamlar var ki, heç vaxt razı olmazlar ki, әfradi-millәtin boğazı yırtıq olsun. Ona görә qubernatoru-filanı gördükdә, әfradi-millәtin ağzını yumub, qoyunlar, quzuların, toyuqların, çolpaların boğazını yırtmağı sәlah görürlәr. Vә bir dә mәn sәnә deyim ki, hәr yerdә ki, meymun oldu (dilim dolaşdı) orada onsuz olmaz ki, qol-buyun olma, әl-ayağ yalama, mil durma, hәtta, meymunçaya xoş gәlmәk üçün Göyçaydan Bakıya mayallaq vurmaq kimi şeylәr olmasın. Hamısı olar, tәki "malades" sözü arada olsun.