LAL QAYDASI
Dünәn "Proqress" qәzetinin
46-cı nömrәsindә oxudum ki, guya Gәnçә
quberniyasının mәktәb direktoru Levitski
uçitellәrә kağız göndәrib deyir ki,
" ... gәrәk uşaqlara mәnim kitabımdan
dәrs deyәsiniz". Bu belә.
İndi gәlәk cәnab Levitskinin kitabına.
Cәnab Levitskinin kitabı üzdәn iraq, urus
uşaqlarına yaraşan bir kitabdır, ancaq bütün rus
Levitskilәri müsәlman uşaqlarını da
gәlәcәkdә urus hesab elәdiklәrinә
görә, haman kitabı müsәlman uşaqlarına da
oxutmaq istәyirlәr. O kitabdan müsәlman uşaqdarına
dәrs verәn uçitel gәrәk müsәlmanca
bir söz danışmasın. Yәni özünü
elә göstәrsin ki, guya heç әbәdәn
müsәlmanca bir söz bilmir vә dәrsi dә
"lal qaydası" ilә versii. Bu da belә.
İndi gәlәk "lal qaydasına".
"Lal qaydası" odur ki,
mәsәlәn, hәrgah, Molla Taraqqa gәlib onu
görә vә görәndәn sonra da kәlib camaata
deyә ki, "eviniz yıxılıbdır, uşaqlarınız
bәdbәxt oldu"--deyәrәm ki, kişinin haqqı
var, sözü dә doğrudur.
"Lal qaydası" bax bu cürdür:
Uçitel daxil olur otağa vә istәyir
ki, dәrs desin, özü dә gәrәk
müsәlmanca bir söz danışmasın, baxır
Levitskinin kitabına, görür yazılıbdır ki:
"Ya rıdayu", yәni mәn hönrüküb
ağlayıram. Uçitel istәyir bu sözlәri
uşaqlara qandırsın, özü dә gәrәk
müsәlmanca bir söz danışmasın, ona
görә uçitel cibindәn bir dәsmal çıxardıb
başlayır ağlamağa vә uşaqlardan rusca
soruşur: "İşto ya delayu?".
Uşaqlar qalır mәәttәl vә
bilmirlәr ki, uçitel nә soruşur, ona nә olubdur,
ölәn kimdir. Uçitel yenә ağlayır vә
yenә uşaqlardan soruşur ki, işto ya delayu? Özü
dә gәrәk müsәlmanca bir söz
danışmasın. Uşaqlar yenә qalırlar belә,
bilmirlәr ki, uçitelin kimi ölübdür, tәqsir
kimdәdir? Uçitel dә bu tәrәfdәn
qısnayıbdır ki: "İşto ya delayu?".
Yәni mәn nә qayırıram. Özü dә
gәrәk müsәlmanca bir söz demәsin. Axırda
uşağın biri barmağını qalxızır,
uçitel sevinir vә rusca deyir ki, "Nu-ka, işto ya
delayu?" Uşaq durur ayağa vә müsәlmanca deyir
ki, Mirzә qarnım ağrıyır, qoy çıxım
çölә!
Uçitelin bәrk acığı tutur,
özü dә gәrәk müsәlmanca bir söz
danışmasın, tüpürür yerә vә o
baş-bu başa gәzinib, uşaqlara rusca deyir ki, "Ya
rıdayu!", yәni mәn hönkürürәm.
Uşaqlar da deyir ki, "Ya rıdayu". Amma, uçitel buna
razı olmur, çünki uşaqlar kәrәk desinlәr
ki, "Tı rıdayeş", yәni sәn
hönkürürsәn. Uşaqlar da bunu bilmirlәr vә
uçitel dә gәrәk müsәlmanca bir söz danışmasın,
vaxt keçir, uçitel çığırır,
uşaqlar qanmır, dәrs qalır....
Axırda uçitel deyir: "Tı
rıdayeş", yәni sәn ağlayırsan,
uşaqlar da bunu deyir, uçitelin bir az keyfi
açılır. Dәsmalı gözünә bir dә
tәzәdәn tutub hönkürür vә rusca
soruşur ki, mәn nә qayırıram? Uşaqlar da deyir:
Mәn nә qayırıram? Uçitel yenә qalır
belә, uşaqlar da qalırlar belә.
Uçitel deyir ki, sәn ağlayırsan,
uşaqlar da deyir ki, sәn ağlayırsan, uçitel
soruşur ki, mәn nә qayırıram? Uşaqlar da
deyirlәr ki, mәn nә qayırıram? Uçitel deyir
ki, sәn hönkürürsәn, uşaqlar da deyir ki,
sәn hönkürürsәn? Uçitel çox bikef
olur, özü dә gәrәk müsәlmanca bir
söz demәsin. Bu vaxt şkol zәngi çalınır,
uşaqlar durub otaqdan elә qaçırlar ki, guya bunları
tutub tәlәyә salmışdın. Vә sonra
evlәrinә gedib, analarına deyirlәr ki, bu gün
şkolda ağlaşma vardı. Anaları soruşur ki, bir zad
yox idi ki? Deyirlәr yox. Deyirlәr ir dә olsa bizә
dә xәbәr verin, gedәk biz dә ağlayaq,
savabdır. Onlar da deyirlәr ki, yaxşı.
İndi haman "lal qaydası" bax budur ki, nümunәsini göstәrdim. Ancaq cәnab Levitskiyә demәlidir ki, balam, hәr gah kitabını satmaq istәyirsәn, get bir özgә bazar tap, yoxsa bizim uşaqlar indi elә biclәşiblәr ki, hәrgah bir dә onlar görsәlәr uçitel gәlib ağlayır, gedib analarını çağırıb sәnin kitabının üstündә ağlaşma qurarlar.