KOMEDİYALAR
Rus konsulu.
Şah söz verdi ki, altı günlük
sülh olsun. Amma
yalançı çıxdı....
1.
Camaat
arasında
C a m a a t
(çığırır). Ay Avropa, ay insaf әhli, ay insaniyyәtdәn dәm vuranlar, şah bizi qırır,
qoymayın!
İ n g
i l i s s ә f i r i. Әşi, nә
danışırsınız. Belә dә iş olarmı, onun nә haqqı var insan
övladını qırsın?
C a m a a
t. A başına dönüm, şah haqqı-maqqı nә tanıjap! Bizi qırır,
qoymayın. Axı biz dә sizin kimi insanıq.
S ә f i r. Hәzәrat! Mәn bu saat onun yanına gedib bir ixtar
verim ki, heç dadı da damağından
çıxmasın.
C a m a a
t. Balam, allah sәndәn razı olsun, bizә әlac elә!
S ә f i r. Bu saat, bu saat (gedir).
2.
Şah
hüzurunda
Ş a h.
Gәrәk İranın
yarısını qan dәryasına döndәrәm!
Ә
m i r
B a h a d ı r. Qurban olum bu kәlama!
L y a x o
v. Bәli,
qorxutmaq, qorxutmaq lazımdır bu asiyalıları!
S ә f i r (daxil olur). Şah, allah
saxlasın!
Ә m i
r B a h a d ı r. Xoş gördük, a kirvә!
Ş a h.
Sağ ol ingilis, әylәş
qonaq ol!
S ә f i r. Çox sağ ol,
şah!
Ә m i
r B a h a d ı r. Nә var, nә yox?
S ә f i r. Hәr şey var vә heç zad yoxdur ... hi-hi-hi!
Ә m i
r B a h a d ı r. Xa-xa-xa, nә nazik mәtlәbdir.
S ә f i r. Şah, camaatın
hamısını birdәn qırdıracaqsınız, yoxsa yarısını
saxlayacaqsınız?
Ş a h.
O mәnim qәzәbimә bağlıdır, istәsәm hamısını birdәn qırdıraram!
Ә m i
r B a h a d ı r. O, şahın
öz әmrinә bağlıdır. Bu
gün hökm elәsә
hamısını öldürdәr, istәrsә hamısını
bağışlar. Bu cür işlәr şahın özünә mәxsus işdir. Onu heç kәs bilmәz vә heç kәs soruşmaz!
S ә f i r. Xeyr, siz elә güman etmәyin ki, mәn şahın xüsusi
işlәrinә müdaxilә etmәk xәyalındayam. Әstәğfürullah! Ancaq dediyim odur ki ...
yәni
hamısını birdәn-birә
qırdırmaqdansa, yarı-yarı bölmәk....
Ә m i
r B a h a d ı r. Bәli, başa düşürәm, nә deyirsiniz. Xeyr, o babәtdәn arxayın olun!
S ә f i r. Bәli, çünki mәnim borcum gәlib-getmәk... Özünüzә mәlumdur.
Ә m i
r B a h a d ı r. Xejp, xejp, xatircәm olun, başa düşürәm....
S ә f i r. Xudahafiz!
Ә m i
r B a h a d ı r. Xoş gәldin, sağ ol (nökәrә) Ay gәdә, sәfirin başmaqlarını cütlә!
3.
İngilis
parlanmanında
B i r m ә b u s. Yaxşı, bәs nә oldu? O yazıq iranlıların
dadü fәryadına
qulaq verәn
oldumu? Bu barәdә hökumәtimiz nә qayırdı?
V ә z i r K i r e y. Әlbәttә! Bizim sәfir şaha şiddәtli bir ixtar göndәrib, dövlәtimiz naminә tәlәb etdi ki, әmal vә hәrәkәti-mәrdümazaridәn çәkilsin.
M ә b u s l a r. Bәrәkallah, sonra?
K i r e y.
Daha sonrası yoxdur, çünki biz İran işlәrinә müdaxilә edә bilmәrik.
M ә b u s l a r. Çox yaxşı, indi
vicdanımız әziyyәtdәn
xilas oldu.
4.
Yenә şah hüzurunda
S ә f i r (tәlәsik daxil olur). Sözün doğrusu,
bunun adına zarafat deyәrlәr.
Ş a h.
Nә olub, nә olub?
Ә m i
r B a h a d ı r. Allah saxlasın, kirvә!
S ә f i r (acıqlı). Xejp,
saxlamasın!
Ş a h.
Baba, in çe zәrbo zәng әst. Mәgәr mәn şah ... ni ...
Ә m i
r B a h a d ı r (şaha). Dinmә, dinmә, bu ingilisdir! Zarafat deyil, qoy görәk nә olubdur (sәfirә). Babacan, nә olubdur?
S ә f i r. Nә olacaqdır! Sizin yerinizdә bizim mәnafeyimizә toxunulubdur. İsfahan tәrәfindә bir ingilisin iki şahı pulu itibdir
vә biri dә yıxılıb burnu
qanayıbdır. Bu saat buna bir tәdbir tökün.
Ә m i
r B a h a d ı r. Paho! Bu saat әmr yazaram İsfahan qubernatoruna ki, haman
pulu itmiş ingilisә әhalidәn yüz o qәdәr pul alıb versin vә o burnu qanayanın da
yıxılmağı әvәzinә haman
yıxıldığı yerin sahibini iki il hәbsә salsın, bәsdirmi?
S ә f i r. Yaxşıdır ... (mülayim
sәslә). Bәs eşitdim ki, mәşrutә vermәk istәyirsiniz.
Ә m i
r B a h a d ı r. Bәli, verәcәyik!
S ә f i r. Nә vaxt?
Ә m i
r B a h a d ı r -- Nә vaxt şah lazım bilsә.
S ә f i r. İndi vermirsiniz?
Ә m i
r B a h a d ı r -- Xeyr, indi olmaz!
S ә f i r. Neyçün?
Ә m i
r B a h a d ı r. Çünki
bizim şәraitdә mәşrutә-qәşrutә net rabatay! Vә bir dә bizim vә öz daxili işimizdir.
S ә f i r. Әlbәttә, mәnim müdaxilәyә heç bir haqqım yoxdur, xudahafiz!
A x ı
r ı n c ı k o m e d i y a
Yenә şah hüzurunda
S ә f i r. Tәbrizdә bütün adamlar vә bütün әcnәbilәr qorxurlar ki, aclıq davası
düşsün. Atlılarınıza әmr edin ki, bir neçә gün möhlәt versinlәr ki, şәhәrә azuqә getsin.
Ә m i
r B a h a d ı r. Xeyr, elә iş mümkün deyildir!
S ә f i r. Onda, sözün
doğrusu, Tәbrizә qoşun göndәrәcәyik, bizdәn incimәyin!
Ә m i
r B a h a d ı r. Bәs onda....
Ş a h.
Vallah, mәn
bunların işini heç başa düşmürәm!
L y a x o
v. Zәrәr yoxdur, altı gün
möhlәt verәrik.
S ә f i r. Doğrudan?
L y a x o
v. Doğrudan (meyitini görüm)!
S ә f i r. Onda gedim deyim ki,
qoşun gәlmәsin. Xudahafiz!
Ә m i
r B a h a d ı r. Xudahafiz ... (acıqlı) Başıma
daş salasan! Elә bizim çalışdığımız odur ki, Tәbriz acından
qırılıb tәslim olsun. Bu da deyir ki, möhlәt verin azuqә gәlsin! Ay yazıq!
L y a x o
v. Bәli, Tәbrizә azuqә gәlsin, onlar da yeyib qızsınlar, ondan
sora gәl tәzәdәn dava elә.
Ә m i
r B a h a d ı r. Mәn burda şәhәri
mühasirә elәtdirib, aclıq qorxusu ilә şәhәr alıram, bu da gәlibdir ki, onlara möhlәt ver. Guya ki, oyun
oynayırıq, siçan yolu ver deyir!
Ş a h.
Vallah, mәn
bunların işlәrini heç başa düşmürәm!
Bir
neçә
gündәn sonra
Ş a h
(iztirabla) -- Bәs
deyirlәr ki, Tәbrizә rus qoşunu gәlir.
Ә m i
r B a h a d ı r. Bәli, gәlir!
Ş a h.
Bәs nә tövr olsun?
Ә m i
r B a h a d ı r. Nә tәfavütü
vardır? Tәbriz
bizim deyildi ki. Mәncә, rus
qoşunu mәşrutәçilәrdәn min pay yaxşıdır!
Ş a h.
Axı bәs ...
onlar gәlib
İranı alarlar....
Ә m i
r B a h a d ı r. Bәli, alarlar.
Ş a h.
Bәs, onda biz?...
Ә m i
r B a h a d ı r vә L y a x o v. Onda (çırtı vururlar) onda....
Biya berәvim әzin vilayәt mәno to.
Şah
xodra be "bağ" әndaz!
Şah xodra be "bağ" әndaz!