KOMEDİYALAR

 

 

 

 

Rus konsulu.

 

Şah söz verdi ki, altı günlük sülh olsun. Amma yalançı çıxdı....

 

1.

Camaat arasında

 

C a m a a t (çığırır). Ay Avropa, ay insaf әhli, ay insaniyyәtdәn dәm vuranlar, şah bizi qırır, qoymayın!

 

İ n g i l i s  s ә f i r i. Әşi, nә danışırsınız. Belә dә iş olarmı, onun nә haqqı var insan övladını qırsın?

 

C a m a a t. A başına dönüm, şah haqqı-maqqı nә tanıjap! Bizi qırır, qoymayın. Axı biz dә sizin kimi insanıq.

 

S ә f i r. Hәzәrat! Mәn bu saat onun yanına gedib bir ixtar verim ki, heç dadı da damağından çıxmasın.

 

C a m a a t. Balam, allah sәndәn razı olsun, bizә әlac elә!

 

S ә f i r. Bu saat, bu saat (gedir).

 

2.

Şah hüzurunda

 

Ş a h. Gәrәk İranın yarısını qan dәryasına döndәrәm!

 

Ә m  i r  B a h a d ı r. Qurban olum bu kәlama!

 

L y a x o v. Bәli, qorxutmaq, qorxutmaq lazımdır bu asiyalıları!

 

S ә f i r (daxil olur). Şah, allah saxlasın!

 

Ә m i r B a h a d ı r. Xoş gördük, a kirvә!

 

Ş a h. Sağ ol ingilis, әylәş qonaq ol!

 

S ә f i r. Çox sağ ol, şah!

 

Ә m i r  B a h a d ı r. Nә var, nә yox?

 

S ә f i r. Hәr şey var vә heç zad yoxdur ... hi-hi-hi!

Ә m i r  B a h a d ı r. Xa-xa-xa, nә nazik mәtlәbdir.

 

S ә f i r. Şah, camaatın hamısını birdәn qırdıracaqsınız, yoxsa yarısını saxlayacaqsınız?

 

Ş a h. O mәnim qәzәbimә bağlıdır, istәsәm hamısını birdәn qırdıraram!

 

Ә m i r  B a h a d ı r. O, şahın öz әmrinә bağlıdır. Bu gün hökm elәsә hamısını öldürdәr, istәrsә hamısını bağışlar. Bu cür işlәr şahın özünә mәxsus işdir. Onu heç kәs bilmәz vә heç kәs soruşmaz!

 

S ә f i r. Xeyr, siz elә güman etmәyin ki, mәn şahın xüsusi işlәrinә müdaxilә etmәk xәyalındayam. Әstәğfürullah! Ancaq dediyim odur ki ... yәni hamısını birdәn-birә qırdırmaqdansa, yarı-yarı bölmәk....

 

Ә m i r  B a h a d ı r. Bәli, başa düşürәm, nә deyirsiniz. Xeyr, o babәtdәn arxayın olun!

 

S ә f i r. Bәli, çünki mәnim borcum gәlib-getmәk... Özünüzә mәlumdur.

 

Ә m i r B a h a d ı r. Xejp, xejp, xatircәm olun, başa düşürәm....

 

S ә f i r. Xudahafiz!

 

Ә m i r  B a h a d ı r. Xoş gәldin, sağ ol (nökәrә) Ay gәdә, sәfirin başmaqlarını cütlә!

 

3.

İngilis parlanmanında

 

B i r m ә b u s. Yaxşı, bәs nә oldu? O yazıq iranlıların dadü fәryadına qulaq verәn oldumu? Bu barәdә hökumәtimiz nә qayırdı?

 

V ә z i r K i r e y. Әlbәttә! Bizim sәfir şaha şiddәtli bir ixtar göndәrib, dövlәtimiz naminә tәlәb etdi ki, әmal vә hәrәkәti-mәrdümazaridәn çәkilsin.

 

M ә b u s l a r. Bәrәkallah, sonra?

 

K i r e y. Daha sonrası yoxdur, çünki biz İran işlәrinә müdaxilә edә bilmәrik.

 

M ә b u s l a r.  Çox yaxşı, indi vicdanımız әziyyәtdәn

xilas oldu.

 

4.

Yenә şah hüzurunda

 

S ә f i r (tәlәsik daxil olur). Sözün doğrusu, bunun adına zarafat deyәrlәr.

 

Ş a h. Nә olub, nә olub?

 

Ә m i r B a h a d ı r. Allah saxlasın, kirvә!

 

S ә f i r (acıqlı). Xejp, saxlamasın!

 

Ş a h. Baba, in çe zәrbo zәng әst. Mәgәr mәn şah ... ni ...

 

Ә m i r B a h a d ı r (şaha). Dinmә, dinmә, bu ingilisdir! Zarafat deyil, qoy görәk nә olubdur (sәfirә). Babacan, nә olubdur?

 

S ә f i r. Nә olacaqdır! Sizin yerinizdә bizim mәnafeyimizә toxunulubdur. İsfahan tәrәfindә bir ingilisin iki şahı pulu itibdir vә biri dә yıxılıb burnu qanayıbdır. Bu saat buna bir tәdbir tökün.

 

Ә m i r B a h a d ı r. Paho! Bu saat әmr yazaram İsfahan qubernatoruna ki, haman pulu itmiş ingilisә әhalidәn yüz o qәdәr pul alıb versin vә o burnu qanayanın da yıxılmağı әvәzinә haman yıxıldığı yerin sahibini iki il hәbsә salsın, bәsdirmi?

 

S ә f i r. Yaxşıdır ... (mülayim sәslә). Bәs eşitdim ki, mәşrutә vermәk istәyirsiniz.

 

Ә m i r B a h a d ı r. Bәli, verәcәyik!

 

S ә f i r. Nә vaxt?

 

Ә m i r B a h a d ı r -- Nә vaxt şah lazım bilsә.

 

S ә f i r. İndi vermirsiniz?

 

Ә m i r B a h a d ı r -- Xeyr, indi olmaz!

 

S ә f i r. Neyçün?

 

Ә m i r  B a h a d ı r. Çünki bizim şәraitdә mәşrutә-qәşrutә net rabatay! Vә bir dә bizim vә öz daxili işimizdir.

 

S ә f i r. Әlbәttә, mәnim müdaxilәyә heç bir haqqım yoxdur, xudahafiz!

 

A x ı r ı n c ı   k o m e d i y a

Yenә şah hüzurunda

 

S ә f i r. Tәbrizdә bütün adamlar vә bütün әcnәbilәr qorxurlar ki, aclıq davası düşsün. Atlılarınıza әmr edin ki, bir neçә gün möhlәt versinlәr ki, şәhәrә azuqә getsin.

 

 

Ә m i r  B a h a d ı r. Xeyr, elә iş mümkün deyildir!

 

S ә f i r. Onda, sözün doğrusu, Tәbrizә qoşun göndәrәcәyik, bizdәn incimәyin!

 

Ә m i r B a h a d ı r. Bәs onda....

 

Ş a h. Vallah, mәn bunların işini heç başa düşmürәm!

 

L y a x o v. Zәrәr yoxdur, altı gün möhlәt verәrik.

 

S ә f i r. Doğrudan?

 

L y a x o v. Doğrudan (meyitini görüm)!

 

S ә f i r. Onda gedim deyim ki, qoşun gәlmәsin. Xudahafiz!

  

Ә m i r B a h a d ı r. Xudahafiz ... (acıqlı) Başıma daş salasan! Elә bizim çalışdığımız odur ki, Tәbriz acından qırılıb tәslim olsun. Bu da deyir ki, möhlәt verin azuqә gәlsin! Ay yazıq!

  

L y a x o v. Bәli, Tәbrizә azuqә gәlsin, onlar da yeyib qızsınlar, ondan sora gәl tәzәdәn dava elә.

 

Ә m i r B a h a d ı r. Mәn burda şәhәri mühasirә elәtdirib, aclıq qorxusu ilә şәhәr alıram, bu da gәlibdir ki, onlara möhlәt ver. Guya ki, oyun oynayırıq, siçan yolu ver deyir!

 

Ş a h. Vallah, mәn bunların işlәrini heç başa düşmürәm!

 

Bir neçә gündәn sonra

 

Ş a h (iztirabla) -- Bәs deyirlәr ki, Tәbrizә rus qoşunu gәlir.

 

Ә m i r B a h a d ı r. Bәli, gәlir!

 

Ş a h. Bәs nә tövr olsun?

 

Ә m i r B a h a d ı r. Nә tәfavütü vardır? Tәbriz bizim deyildi ki. Mәncә, rus qoşunu mәşrutәçilәrdәn min pay yaxşıdır!

 

Ş a h. Axı bәs ... onlar gәlib İranı alarlar....

 

Ә m i r  B a h a d ı r. Bәli, alarlar.

 

Ş a h. Bәs, onda biz?...

  

Ә m i r B a h a d ı r vә L y a x o v. Onda (çırtı vururlar) onda....

 

Biya berәvim әzin vilayәt mәno to.

Şah xodra be "bağ" әndaz!

Şah xodra be "bağ" әndaz!