MOLLA MӘHӘMMӘD "ZÖVİ"

Şamaxının hali-hәyatda olan şüәrasından Molla Mәhәmmәd "Zövi" tәxәllüs mәrhum Hacı Seyid Әzimlә müasir olubdur. Zövinin xatiri Seyidin yanında әziz olmağı onun öz kәlamından anlaşılır. Necә ki, şair özünün bir namәsinә xitabәn deyir:

Zövinin ayağından öpüb kәsbi-ziya qıl,

İzhari-sәna qıl....

Molla Mәhәmmәd cәnabları Muğanda -- Nәbatinin vәtәnindә -- Xanlıq kәndindә mәktәbdarlıq edir. Әşarından nümunә olaraq bir neçә qәzәllәri burada yazılır:

Cәzbә nәdәndi hüsni-dilaradә bilmәdim,

Nәşә nәdәndi badeyi-hәmradә bilmәdim.

Xaliq deyil ki, bir şeyә möhtac xәlqdәn,

Nә rәmz var bu xilqәti-әşyadә bilmәdim.

Bimәrifәt qәnidi, fәqir әhli-mәrifәt,

Fәqrü qina nәdәndi bu dünyadә bilmәdim.

Xab içrә hәr nә görsә, yәqindir oyanmamış,

Nә sir var bu alәmi-röyadә bilmәdim.

Nә gәldiyim mәqamımı, nә getdiyim yerim,

Gәlmәk bu getmәyә nә var ortadә bilmәdim.

Ağzında söz deyib danışan şәxsi qanmadım,

Kimdir baxan bu dideyi-bünyadә, bilmәdim.

Can özgә, cism özgәdi ya müttәhiddilәr,

Can hansı cüzvdür tәnü әzadә bilmәdim.

Göz görmәyәn cәvahiri mәn necә dәrk edim,

Zahirdә çün nә var bu mәrayada bilmәdim.

Öz kәsbidirmi, Zövi, cahan içrә nikü bәd,

Ya hәq veribdi alәmi-mәnada bilmәdim.

Әyzәn qәzәli-3övi:

Xoş ol ki, meykәdәdә aşiyanәmiz vardı,

Müdam qülqüli-meydәn tәranәmiz vardı.

Edәndә mәscidә dәvәt bizi müәzzinlәr,

Suali rәddinә yüz min bәhanәmiz vardı.

Xәrabә mülki zürufü füruş әbavü qәba,

Şәrabә sәrf elәdik hәr tәvanәmiz vardı.

Әgәrçi olmuşuq indi әsiri-qeydi-әyal,

Deyildi böylә, bizim dә zәmanәmiz vardı.

Әgәrçi Zövi kimi indi xanәbәrduşәm,

Xoş ol ki, meykәdә küncündә xanәmiz vardı.

Әhibbalarından cәnab Ağaәli bәy "Naseh" tәxәllüsә yazdığı bir namәdә Muğanın xarü xaşakından şikayәt edib, vәtәni-mәlufu olan Şirvanın gülü gülzarını hәsrәtlә arzu edir:

Olu, ya rәb, bu ki, mәn rövzeyi-rizvanә gedәm?

Rahәti-canım üçün xidmәti-cananә gedәm?

Qurtarıb mәhbәsi-sәhrayi-Muğan cövründәn

Rәşki-firdovsi-bәrin sahәti-Şirvanә gedәm?

Xarü xaşakü qarağani-Muğandan qutarıb,

Gülü gülzari-Şәmaxidә gülüstanә gedәm?

Qurtarıb sübhәşümar olmaqdan mәsciddә,

Sәhni-meyxanәdә nuş etmәyә peymanә gedәm?

Tәngә gәldim bu riyamәslәk olan zahiddәn,

Ey xoş ol bәzmi-sәfa, mәşribi-rindanә gedәm?

Mәscid әhlindә ki, yox zövq, xudaya, nolu bir

Guşeyi-meykәdәdә mәclisi-ürfanә gedәm?

Zövi tәk bangi-müәzzindәn olub asudә,

Nәgmeyi-tarü dәfü bәrbәti-xoşxanә gedәm.

Bunlardan sәva Zövinin qәzәllәri çoxdur vә lakin cümlәsini yazmağa ehtiyac olmadığından yuxarıda zikr olanlara iktifa elәdik.