ANAM-BACIM
O qәdәr azadlıq ki, biz
müsәlmanların arvad almaq vә arvad
boşamağında var,--heç bir özgә
millәtdә yoxdur; mәsәlәn, bir övrәt
ki, bu gün mәn onu aldım,--sabah da ixtiyarım var
boşayam. Kefim istәr saxlaram, kefim istәr boşaram.
Dәxi bu aşkar bir işdir.
Elә belә dә gәrәk olsun
vә azadlıq da mәhz buna deyiblәr. Kefim istәyir
saxlayıram, kefim istәmir boşayıram vә heç
bir kәsin haqqı yoxdur mәnә desin: "Niyә
arvadını boşamırsan?", yainki "niyә
arvadını boşayırsan?".
Vә azadlıq da elә budur. Kefim istәyir saxlayıram, istәmir boşayıram.
Amma nә cürsә, bizim içimizdә az ittifaq
düşür ki, bir kişi övrәtini boşamaq istәyәndә mәrd-mәrdanә desin ki, "mәn sәni boşayıram". Çox vaxt
görürsәn
ki, bir bәhanә ortalığa gәlir vә axırda kişi
övrәti o qәdәr incidir ki, övrәt tәngә gәlib, özü durub çarşovunu
salır başına, gedir atası evinә. Әri dә "şükr allaha"--deyib,
gedir molla yanına vә övrәti
boşayır.
Bu da bәzi
yerdә cürbәcür olur. Mәsәlәn, Gәncәdә bir kişi
övrәtindәn doyanda belә bәhanә elәyir ki, mәsәlәn, "mәluna övrәt mәnim anamı söyür vә mәndәn izn almamış hәyәtә çıxır" vә bu bәhanәni әldә tutacaq edib övrәti beş-on gün salır
kötәyin
altına; axırda da övrәt cana doyandan sonra çıxıb
qaçır.
Bakının
Sabunçu kәndindә dә bir özgә cür rәftar olunur; burada kişi övrәt boşamaq fikrinә düşәndә iki dәst rәxtixabı [1] verir arvadın dalına
ki, "filan filanın qızı, bunlar köhnәlib, apar atan evinә, tәzәsini al gәtir!". Xülasә,
axırda övrәt
tәşrif
aparır.
[1] Yorğan-döşәk.
Vladiqafqazda
da lap özgә
sayaq olur: burada bir müsәlman övrәtindәn zәhlәsi qaçanda gecә-gündüz sәy elәyir ki, övrәt ölsün, yәni vәfat etsin. Söz yox,
ölәndәn sonra kişinin
canı bilmәrrә qurtarır.
İrәvanda,
Naxçıvanda vә İran mәmlәkәtindә övrәt almaq adәt deyil; çünki buralarda hәmişә vә hәr cür övrәt siğә etmәk mümkündür, müddәti dә bir saatdan üç ilә kimi. Nә cür meylin olsa, düzәlәr.
Bәli, bizlәrdә övrәti boşamaq lazım olanda hәmişә meydana bir bәhanә gәlir vә halonki kişi
övrәti
boşamaqda muxtardır [2] vә o qәdәr azadlıq ki, biz müsәlmanlara verilib, millәtlәrin heç birinә verilmәyib: Bu gün damağım
çәkdi
aldım, sabah kefim istәdi boşadım--vәssәlam! Burada nә
kötәk
lazımdır, nә
bihörmәtçilik,
nә dә qeyri bir bәhanә.
[2]
Sәrbәstdir, müstәqildir.
Allah bәrәkәt versin: nә çoxdur
molla! Boşa qoysun getsin!
Bizim mәslәhәtimiz.
Ancaq bu mәsәlәdә biz belә mәslәhәt görürük: söz yox,
dünyada nә qәdәr gözәl övrәt olmuş olsa, onun lәzzәti çoxu-çoxu bir aydır. Elә ki, ikinci aya ayaq qoydu, dinmәz-söylәmәz övrәti çağır yanına, dur bir
dәfә dә onun alnından öp vә mehribanlıqnan ona de: Ay
arvad, dәxi
bundan sonra sәn
mәnim
anam-bacımsan, vәssәlam!". Dәxi bundan savayı heç bir dava-mәrәkә
lazım deyil.
Qәrәz, bizim mәslәhәtimiz budur.
Molla Nәsrәddin.
Molla Nәsrәddin", 19 may, 1908. ¹ 20.