Oralarda kimlər var: YAZAR AİLƏLƏR

Yazar – Xanəmir Şair- Ayişə

Bu işin müxtəlif tərəfləri var.Bir ailədə eyni sənət və eyni iş adamlarının öz aralarında dil tapması və sakit günlər yaşaması məncə bir o qədər də asan iş deyil.Çünki ayrı-ayrı sənət sahibləri olanda yanlışlar o saat aradan götürülə bilir.Vay o gündən ki, bizim bu günlərin yazar ailələri kimi olasan və işlərin də yağ kimi gedə.Ən azından mənəvi təsəlli tapmasınız da, maddi durum heç zaman yetər dərəcədə ola bilməyib məncə. Bunu mən apaydın bilirəm.Amma bir-birini başa düşmək baxımından bunun həm də zor tərəfləri də var.Xatırlayıram : dünyaca məhşur yazarlardan birindən soruşublar ki,sizin üçün ən acı,ən ağır olan nədir? Deyib : ən çox ona yanıram ki, mənim bu uzun ömrüm boyu nə işlə məşğul olduğumu anam bilmədi.Soruşublar niyə? Deyib : çünki mən ingilis dilində yazdım, anam isə ingilis dilində heç bilmədi.

Şükürlər Allaha ki, mənim bu proyektimin sahibləri nə işlə məşğuldular özləri də bilirlər.Və düşünürəm ki, bu yazar ailələr həm də mehriban ailələrdir.Amma bunların da ən qorxulu tərəfi, birinin yazısını o birisi bəyənməməsi və inkarlığıdır.

Ailədə 3 uşaq böyüyür.

Sual : Yuxarıdakı mənim təxminim olan “Belə mehriban ailələrdən biri” ifadəsinə münasibətiniz?

Xanəmir: Evdə hamımız gördün başlayırıq “qırğına”. İRAN –TURAN söhbətləri evə gələnlərin də xirtdəyini boğaza yığıb. Evdəki kitabların əlindən tərpənmək mümkün olmadığından, hələ də “ailə daxili münaqişələr” davam edir. Bu kitabların barəsində bircə onu deyə bilirəm ki, kitabxanamdan bəzi kitablar əl çatan yerdə olduğundan, Alpər o kitabları “minə-minə” böyüdü. “Kərpicləri” üst-üstə yığıb üzərində oturmaq ona xüsusi keyf verirdi. Bacılarını kitablarla döyürdü. Evimizdə Alpərin silahına çevrilməyən kitab qalmayıb. İndi məktəbə gedir deyə, bu gözəl vərdişini bir an içərisində tərgitdi.Bizi həm də siz dediyiniz ”mehriban ailə” eləyən, elə başa düşürəm, zəngin kitabxanamızdır.Dilimizdə xeyli gözəl görsənən sözlərdən biri də “mehriban”, “mehribançılıq”, “mehriban olaq” söz və birləşmələridir. Sövet sisteminə ən çox işləmiş, mehribancasına xidmətini göstərmiş sözlərimizdən biridir. Bu sözün rəsmi statusu məna eyhamı “generallığa” qədər yüksəlmişdir. Digər yöndən “qonşularımızla mehribançılıq və qardaşlıq şəraitində yaşayaraq...” kimi cümlələrdə isə, bu sözün “xüsusi xidmətə” necə cəlb olunaraq hansı dərəcələrə yüksəldiyini nəzərə alsaq, onun “general” rütbəsi xeyli kiçilmiş görünər. O söz ki, öz mənasını, metafizik anlamını fərdi anlama, fərdi anlamdan ictimai, ideoloji, siyasi anlama doğru göndərmirsə, hücum çəkdirmirsə, o sözdən o dönəmdə bilmərrə, uzaq durulması daha yeydir. Bir nəslin bir dönəm boyunca o sözə lazımi mənasını verib işlətməməsi, o sözə verilən ən böyük, ən ağır cəzası sayıla bilər. Ailədə o qədər də mehribançılığın tərəfdarı deyiləm. Bəzən də münaqişələrin, qarşıdurmaların, gərginliklərin də tərəfdarıyam. Ümumiyyətlə ailədə baş verən hər hansı qarşıdurmaya görə demək olmaz ki, bu ailə pisdir, ya yaxşıdır. Ailə anlamında pis, yaxşı anlayışı yoxdur. Ya ailəsən, ya da ailə deyilsən.

Ayişə: Mehriban sözünü ailə ilə eyni anlamlı söz hesab edirəm.Əks halda həyat cəhənnəm olardı. Bizdə mehribanlıq ona deyirlər ki, birinin dediyini o biri mütləq təsdiq etməlidir.Ən gözəl mehribanlıq əksiklərin vəhdətidir, çəkici ayrı qaldırsan da bir yerə vurmaqdır.Biz də çəkici məncə bir yerə vururuq, ən azından buna çalışırıq.

Sual: – İlk dəfə harada və nə vaxt tanış olmusuz?

Xanəmir: “Gənclik” jurnalında bir neçə dəfə imzasız bir neçə yazı oxumuşdum. Sonralar bu müəllifin Şərqin böyük filosofları haqqında, o cümlədən, Bəhmənyar, İbn Sina, Fərabi haqqında dəqiq, dolğun, yığcam məqalələrini də oxumağa başladım. Bu qızı çoxdan axtarsam da, bir yaz günü tapdım. İlk dəfə gördüyümdə, matım-qutum qurudu. Hardasa görmüşdüm. Tanış gəlirdi.Gülməli də olsa deyim də, dəfələrlə yuxuda gödüyüm qız idi. Əvvəl ehtiyat elədim, fikirləşdim ki, birdən tanıdığım kimsələrin, yaxud qohum-filan qızı ola bilər. Məlum olanda ki, deyil, getdiyi yolda önünü kəsdim. Uzun müddət gərginlik içində yaşasam da, hər şey sonralar geridə qaldı...

Qadın sevən, aşiq olan adam deyiləm. İlk dəfə anladım ki, başqa yolum yoxdur. Gedib təkrar-təkrar Füzulinin “Leyli və Məcnun”u oxudum ki, bəlkə köməyimə gələ. O da üstəlik məni lap pis günə qoydu. Camaatın qapısının ağzında yatıb qalırdım. Axırda çölə-bayıra düşməmək üçün evliliyin çıxış yolu olduğunu başa düşdüm...

Bizi başqa canlıların birgəliyindən fərqləndirən, müstəsna yerə çıxaran, dilimizdəki ailə anlayışını ehtiva edən evlənmək sözüdür. Evlənmək sözü ocaq, nəsil qudsiyyətini qoruyub saxlayır. Təsadüfi deyil ki, evlənmək sözünün digər dillərdə qarşılığı yoxdur. Təəssüf ki, bu gün Avropadakı ailə əxlaq tərzi və anqlo-saksların mədəniyyəti hesabına varlığımıza hücum çəkən bu mazaxist ailə düşüncəsindən sonsuz həzzlər içində qovrulanlar az deyil.

Ayişə: Elə bilirdim sadəcə nağıllarda, dastanlarda olur “buta verilmək”.Öz başıma gələndə gördüm nağıllar, əslində, gerçəkmiş.İlk tanışlığımız yuxuda olub.Yuxumda Xanəmiri göstərib sanki fikrimi soruşdular. Mən onu ilk dəfə qəbul etmədim.Həm də nə bəhanə ilə olsa yaxşıdır.Dedim, onda Sokrat alnı yoxdur, o zəkalı ola bilməz, istəmirəm.Onu gətirən əl eləcə də çəkib apardı.Aradan altı-yeddi ay keçdi. Yenə həmin yuxuyu gördüm.Amma bu dəfə onu gətirən qüvvə mənim fikrimi soruşmadı, sadəcə “taleyin budur” dedi, mənimlə üzbəüz qoyub, sanki onu mənə tapşırıb, mənə verib getdi.Mən heç bir şey demədim, ikimiz də heykəl kimi üz-üzə durduq və üç gün sonra qarşılaşdıq. Qarşılaşanda artıq tanış idik, daha doğrusu mən onu tanıyırdım. Tanışlığımızdan bir müddət sonra Xanəmir də məni yuxuda gördüyünü, tanıdığını dedi.

Sual: – Ailə quranda sizə mane olan vardımı?

Xanəmir: Mənim nə atam, nə anam bu evliliyə heç cür razı olmurdular. Ta ki, övladlarımız dünyaya gələnə qədər. Sonra nəvələri aranı yavaş – yavaş yumşaltdı.Məni nənəm böyütmüşdü. Ailəmizdə onun bir dediyini iki eləyən tapılmazdı. Kənddə kişiləri də qabağına qatıb qovalayardı. Dedi, nazir qızı da olsa, onu sənə alacam. Gedib yoldaşımın ailəsi ilə danışdı. Hədə-qorxu gəlib, ya”terrorist” olduğunu elan eləyib bunu bilmirəm. Onlar da mədəni ailə. Qorxsalar da, geri çəkilmirdilər. Evliliyimizə razı deyildilər. Ev yox, özüm də tələbə. Həm də, gözdən-könüldən uzaq bir yer- Türkiyədə yaşamaq. Hiss eləmişdilər ki, qaçıra bilərəm. Axır çək – çevirdən sonra sakit bir ortamda, toysuz, nağarasız qızı da alıb gəldim İstanbula. Ayişə Azərbaycan Neft Akademiyasını bitirmişdi. İkici təhsilini Türkiyədə ilahiyyat üzrə tamamladı.2001-ci il avqustun 22-də yerlilərimin mənə qurduqları linc məhkəməsində ən çox səslənən eyhamlardan biri buydu: “ El-obanı bəyənməyib, gedib kənardan evlənib. Bu adam camaatı bəyənmir.” Təbii ki, elə deyildi. Ailə tale məsələsidir. Ərazini genişləndirmək üçün, gərək başqa torpaqlara da hücum edəsən, sərhəddi böyüdəsən. Mən də “fatehlik düşkünü” olaraq, ən azından “kəndimizin sərhəddini genişləndirmişdim”.

Ayişə: Ailə quranda başda analar olmaqla hər kəs bizə mane olmaq istəyirdi. İkimizdən başqa bizi bir yerdə görmək istəyən yox idi.Tanışlığımızdan ailəyə qədər olan zaman bir az ağır zaman oldu.O zamanlar mən daha güclü idim.Dünya, cəmiyyət- filan, heç bir şey mənim öz dünyamın topuğuna belə çatmırdı.Hər kəsə, hər şeyə qarşı gəldik.Mane olan deyirsiz, o zaman mənə elçiliyə gələn, evlənməyimizə ən çox tərəfdar olan nənəsi hətta belə deyirdi. “Bala, Xanəmirlə yaylayıb-qışlayan bədbəxt olubdu”.Hər kəs deməyə söz tapırdı, sadəcə bu sözlər elə yerdəcə qalırdı, axırda özləri yorulub əl çəkirlər.

Sual: – Hər halda siz indiki həyat yoldaşınızla evlənəndə bilirdiniz ki, o, da yazar dünyasının insanıdır və açığını deyək ki, bu jurnalist qadınlara baxış bir az ayrı cürdür. Ortama baxıb bu sualı verirəm.Məntiqsiz çıxırsa üzr istəyirəm.Mənə elə gəlir ki, məni başa düşərsiz.

Xanəmir: Evlənə biləcəyim doqquz qız vardı. Onunla evləndim. Bizdə evlilik elə sən deyən “ildırım evliliyi” olmadı. Biz uzun sınaqlardan çıxandan sonra evləndik.O, təsəttürlüdür. İndiyə kimi işləməməyinin səbəbi bu ola bilər. Bizdə hələ də başına yaylıq örtənə həqarətlə baxılır. Deyirlər, ya nurçusan, ya vəhabisən, ya da İrana işləyirsən.Ayişə evdə uşaqlarla daha yaxşı ilgilənə bilir. Digər yöndən Ayşənin evdə oturub gördüyü işlərdən biri də, türkcəyə elədiyi uyğulamalardır. O jurnalist deyil. Mənim etiraz elədiyim bir işə, o heç vaxt təpki gösdərməz. Hörmətlə yanaşar.İnanmıram ki, əlində indi daha sanballı çalışmalarını qoyub, vaxtını beş-üç qəpiyə qurban versin. Bir neçə kitablar üzərində işləyir. O kitabların üzə çıxmasında bir oxucu kimi mən də maraqlıyam.Digər tərəfdən reallığı danmağa hacət yoxdur. Bu əxlaq Azərbaycanda yalnız reket redaktorların formalaşdırdığı düşüncədir. Belələrinin çoxunu hamımız tanıyırıq. Çıxıb televiziyadan, qəzet səhifələrindən bar-bar bağırıb təmiz sözdən, vicdandan, kişilikdən dəm vururlar. Ancaq “qadın jurnalistlər” düzəldib idarə müdirlərinin yanına dilənçiliyə göndərirlər. Mən şəxsən, belələrini çox görmüşəm. Bir dəfə bir tanınmış şair mətbuatda qadın yazarlarımızla bağlı kobud bir ifadə işlətmişdi. Aradan bir həftə keçmədi ki, onun qızının şeirləri mətbuatda çap olundu.

Təkcə qadın yazarlarımız, jurnalistlərimiz haqqında yanlış düşüncə formalaşmayıb. Ümumən, cəmiyyətdə yazara, şairə qarşı bir aşağılayıcı münasibət var. Az qalırlar bu ölkədə bir-birinə qarşı təhqirə keçənlər bu ifadəni işlətsinlər:” Sən şairsən da, əəə. Şairin biri şair. Şairdən artıq deyilsən ki”.

Ayişə: Hər kəs öz şəxsiyyət çərçivəsində yozur.Mən insanlar haqqında kütləvi fikirlərin, sənətinə görə dəyərləndirməyin tərəfdarı deyiləm.Hər kəsə fərdi yanaşmaq lazımdır.

(Davam edəcək)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2011.- 23 iyul.- S.23.