Flora Xəlilzadə: “Mətbuata sənət kimi, mənəvi ehtiyacları ödəmə mənbəyi kimi baxmalıyıq”

“MƏTBUATIMIZIN UĞURLU GƏLƏCƏYİ ÜÇÜN BU SAHƏYƏ GƏLƏNLƏRİN ƏSL PEŞƏKARLAR OLMASI VACİB ŞƏRTDİR”

“Balıq susuz yaşaya bilmədiyi kimi, mən də jurnalistikasız yaşaya bilmərəm. Bəziləri deyir ki, bu sənəti seçməkdə səhv edib. Jurnalistika doğrudan ağır peşədir. Amma düşünürəm ki, mən yalnız bu sənətdə olmalı idim. Həmişə sənətimlə fəxr etmişəm. Çünki mənə oxucu məhəbbəti, ehtiram gətirən, məni tanıdan, dünyanı dolandıran bu sənət olub”. Bu fikirlərin müəllifi – tanınmış jurnalist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Tərəqqi” medalı və digər mükafatların laureatı hazırda “Azərbaycan”qəzetində mədəniyyət şöbəsinin müdiri işləyən Flora Xəlilzadə ömrünün nə az, nə çox düz 40 ilini sevdiyi sənətinə həsr edib.

Jurnalist fəaliyyətinə rəsmən 1978-ci ildə, Bakı Dövlət Universitetini bitirdikdən sonra “Azərbaycan təbiəti”jurnalından başlasa da, imzası tələbəikən tanınır və oxucular tərəfindən sevilirdi.

Flora xanımın məqalələri orta məktəbdə oxuyandan mətbuatda çap olunub. Deyir ki, kənddə baş verən hər hansı hadisə, bulağın açılması, yol çəkilməsi barədə qəzetə məqalələr yazıb. O zaman Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olmaq istəyənlərdən yaradıcılığı əks etdirən məqalələr tələb olunurdu. Həm də bu səbəbdən Flora xanım orta məktəbdən yazmağa başlayıb.

“Özümü Məmməd Araz məktəbindən çıxmış hesab edirəm. Hər dəfə bunu deyəndə çox xoşbəxt oluram. Universiteti bitirəndə təyinatımı “Azərbaycan müəllimi”qəzetinə vermişdilər. Amma orda yer olmadığı üçün əmək fəaliyyətinə “Azərbaycan təbiəti” jurnalından başladım. Əvvəl burda redaktor Həsən Əliyev, sonra isə Məmməd Araz oldu. Sonra “Azərbaycan müəllimi”ndə yer oldu və mən bu qəzetə qayıtdım. 15 il burda işlədim, dövlət müstəqilliyimizi qazandıqdan sonra böyük Üzeyirdən yadigar qalan “Azərbaycan” qəzeti bərpa edildi və böyük məmnuniyyətlə burda işə başladım. 96-cı ildə “Azərbaycan qadını” jurnalında redaktor işlədim, amma 98-ci ildə yenidən “Azərbaycan” qəzetinə qayıtdım.

Bacım kitabxanaçı olub, mən də ömrü boyu kitaba bağlı olmuşam, oxumağa meylim çox güclü olub. Evimizdə, ailəmizdə, nəslimizdə iki mənəvi işıq var idi: Qulu Xəlilov və Məmməd Araz. Onların mənəvi işığını tutub, sözün həqiqi mənasında bu sənəti sevib, seçib gəlmişəm. Baxmayaraq ki, son illər Azərbaycan mətbuatı çox çətinliklərdən keçdi. Yəni bura qeyri-peşəkarlar səlib yürüşü etdi. Amma mən həmişə Əzizə Cəfərzadənin gözəl sözlərini xatırlayıram. O deyirdi ki, sel gələndə əvvəlcə çör-çöp gətirir, sonra durulma gedir, nəhəng köpüklər gəlməyə başlayır. Bu mənada mən o durulmanı gözləyirəm. Jurnalistika yeganə sahədir ki, mənə dənizi xatırladır. Heç zaman dəniz tullantını öz sinəsində saxlamaz. Həmişə onları öz ləpələri vasitəsilə kənara atır. Jurnalistika da belədir, həqiqi sənəti saxlayır, o birilərini atır. Bu mənada arxayınam ki, jurnalistikamız durulacaq. Çünki öz nöqsanını deməyi bacaran bir sənət mütləq durulmalıdır. Mən sənət deyirəm, ona görə ki, jurnalistikaya peşə deyəndə mənim acığım tutur. Əgər jurnalistika ədəbiyyatla əkizdirsə, yaşıddırsa, əgər mən hardasa qaranlıqda qalan böyük bir xadimin həyatını araşdırıramsa, onun yaradıcılığı haqqında öz sözümü deyirəmsə, kölgədə qalan insanın həyat və fəaliyyətini üzə çıxara bilirəmsə, bu, sənətdir. Əksinə, bir də görürsən ki, hansısa hadisə baş verib, xəbər çatdırırsan, onda bəzəyə-düzəyə ehtiyac yoxdur. Jurnalistika çoxşaxəlidir, burda artıq o peşəyə yönəlir”.

“HƏR KƏSƏ SAĞLIĞINDA QİYMƏT VERİLMƏLİDİR”

Sovet dövrü ilə müstəqillik dövrünün jurnalistikasını müqayisə edən Flora xanım deyir ki, jurnalistika sovet dövründə müəyyən diktələrə, qayda-qanunlara tabe idi: “Onda qəzet, jurnal azlığı var idi, jurnalist də öz yerində idi. Jurnalistikaya təsadüfi adamlar deyil, peşəkarlar gəlirdi. İçində vətənpərvərlik, milli təəssübkeşlik olan, həqiqəti deməyə meyilli olanlar sözü elə ustalıqla işlədirdilər ki, nəsə deyə bilərdilər. O dövrdə qəzet səhifələrində pafoslar, ritorikalar, yalançı şüarlar olub, bunlar öz yerində, amma publisistika da yaranırdı. Səyavuş Sərxanlı, Yusif İsmayıl, Məmməd Aslan, Şahmar Əkbərzadə, Müşfiq Dadaşovun, Rizvan Cəbiyevin o dövrdəki yaradıcılığını necə atmaq olar? Onlar publisistikamızın şah əsərlərini yaradıblar. Yəni həqiqətləri deyə bilərdilər. Bizim böyük ədəbiyyatımız da, təhsilimiz də, hamısı sovet dövründə yaranıb. O dövrün üzərindən xətt çəkmək olmaz. Onun yaxşı cəhətlərini bu gün də inkişaf etdirmək lazımdır. Bu gün isə sanki bir anarxiya var. Bu qədər qəzet bolluğunun içərisində, bəzən 40 il çalıb-çağıran qalır kənarda, dünən mətbuata gəlib 2-3 yazı ortaya çıxarmayan, ali təhsili tamamlanmayan, jurnalistikanın hərfindən başı çıxmayana adlar, təltiflər verilir. Mən Ali Media mükafatını aldım. Buna görə çox təşəkkür edirəm. Düzdür, ətrafımdakı dostlarım bir qədər sıxıldılar. Allaha əllərini tutub yalvarırdılar ki, mənim adım üçüncü dərəcənin içində çıxmasın. Mən onların həyəcanını başa düşürdüm”.

Flora xanıma görə, hər bir jurnalistin qabiliyyətindən, səviyyəsindən, dünyagörüşündən, öz arzu-istəyindən və çalışdığı qəzetin profilindən, şöbəsindən asılı olaraq, həyata keçirməli olduğu missiyaları var. “Görünür ədəbiyyata bağlılığımdan irəli gəlib ki, mən mətbuata gələndən ədəbiyyat, mədəniyyət sahəsində olmuşam. Bəlkə də

JURNALİSTİKA MƏNİ YAZIÇILIQDAN, ŞAİRLİKDƏN KƏNARDA SAXLAYIB.

Sırf jurnalistikaya bağlandım. Gözəl ziyalımızı Qəzənfər Paşayevin bir sözü var, təvazökarlıqdan uzaq olsa da, onu xatırlatmaq istəyirəm. Qəzənfər müəllim deyir ki, siz jurnalistikamızda bədii publisistikanın banilərindən birisiniz. Bu söz o qədər xoşuma gəlib. Ömrümdə tərifi sevməmişəm. Amma xoş söz elədir ki, adamın ürəyindən tikan çıxarır. Sevinirsən ki, deməli. sənin yazıların hədəfə tuşlana bilib. Hər bir jurnalistin öz missiyası var. Mən mədəniyyətlə, ədəbiyyatla bağlı olsam da, eyni zamanda bir vətəndaş olaraq torpaqlarım işğal olunub, qaçqın, köçkünüm var. Mənim sinəmdə doğulduğum yurdun dərdi, həsrəti yaşayır. Bunlar da yazılarıma təsir edir, bunlar mənim ağrı- acılarımdır. Çox istəyərdim ki, biz o dərdlərdən azad olaq”.

Flora xanım həyatda hər şeyi misqal-misqal qazandığını söyləyir: “Deyə bilmərəm ki, hansısa yazım bomba kimi partladı və buna görə tanındım. Mənim birdən qazandığım uğur 94-cü ildə baş verdi. Həmin il Türkiyə Diyanet Vaqfının türkdilli xalqlar arasında keçirdiyi “Peyğəmbərin nəthi” (tərifi) yarışmasında Türkiyədə beynəlxalq mükafat aldım. Baxmayaraq ki, orta məktəbdən mətbuatda çap olunurdum, amma 94-cü ilə qədər heç bir mükafat almamışdım, təltifim yox idi.

Mən maraq üçün 100 misralıq bir şeir göndərdim, bir ay sonra Türkiyə səfirliyindən dəvətnamə aldım ki, müsabiqədə yer tutmuşam. Bu mənim üçün ikiqat sevinc idi. Çünki ilk mükafatı Məhəmməd Peyğəmbərin adı ilə aldım. Həmin ilin sonunda isə Məmməd Arazın yaradıcılığı ilə bağlı publisistik yazıma görə mükafat aldım. Hər iki mükafatımın Məhəmməd adı ilə bağlı olması mənə çox qeyri-adi təsir bağışladı. Ondan sonra “Qızıl qələm”, Həsən bəy Zərdabi mükafat və başqalarını aldım”.

Həmkarımız deyir ki, insanın əməyinə, zəhmətinə qiymət verilməyəndə həmişə onun içində bir qırılma olur: “Yəni təkcə özünün deyil, ailənin, uşaqların da önlü qırılır ki, nədən anamız yada düşməsin. Koroğludan gəlmə və mənim dilimin əzbəri olan bir deyim var: “100 il köhlən atı çapdım beləcə, amma bir yapıcan mənzil keçmədim”. Bu giley deyil, həyatım budur. Mən şikayət edəcək insan deyiləm. Daxilən azad və güclü insanam. Amma daxilən azad və güclü olmaq sən demə hələ çox şeyi həll etmir”.

Mən nə yazdığını və necə yazdığını bilən adamam və bir devizim var:

QƏRƏZİN, BÖHTANIN VƏ MƏDHİYYƏNİN ƏLEYHİNƏYƏM.

Əgər tənqid edirəmsə, o obyektiv bir tənqiddir, orda qərəz olmamalıdır. Yaxud tərif edirəmsə, o da doğru tərifdir, oxucunun etiraz etməyə yeri olmalı deyil ki, bu mədhiyyədir, tərif etdi”. Flora xanım deyir ki, oxucuların onun yazılarına reaksiyaları, yazdıqları məktublar da bunu göstərir. “Məktublar bəzən məndə bir nostalgiya hissi yaradır ki, hələ də məktub yazmaq varmış. Mən çox vaxt fikirləşirdim ki, yəqin daha məktublar öləcək. Çünki İnternet bir kənara, qoyaq, ən primitiv şəkildə mobil telefon var və mesaj göndərmək çox asandır. Mən isə məktub alıram və onda fikirləşirəm ki, bu mənim nəslimin nümayəndəsidir, çünki cavanlar oturub məktub yazmaz. Mən məktub yaza bilmirəm. Məktub yazsaydım, anama, doğulduğum kəndə – Zəngəzur mahalının Urud kəndinə yazardım. İndi nə o kənd var, nə o ana. Ona görə məktub yazmaq mənim üçün ən ağır bir cəza növüdür. Doğmalarımı itirəndən sonra məktub yazmıram. Amma məktub alanda sanki keçmişimlə görüşürəm”.

Flora xanım həm də yazıçıdır. Bu günə kimi 15 kitabı çıxıb. Bunların üçü şerlər, biri uşaq hekayələri, qalanları publisistik kitablardır. “Yolum düşə Zəngəzura” adlı tarixi-etnoqrafik kitabının çox böyük maraqla qarşılandığını bildirir: “Bu kitabı çox adam alır və deyirlər ki, qəlbə daha çox təsir edir, çünki bədii üslubdadır. Jurnalistikaya aid isə yeddicildliyimi çapa hazırlayıram. Bunlar son 10 ildə yazdıqlarım olacaq. Birinci cild artıq çıxıb və “Yazdıqlarım” adlanır. Mən onları məzmununa görə müəyyənləşdirib bir yerə toplayıram. Məsələn, birinci cilddə ədəbiyyat və əbədiyyata aiddir. İkincisi, mədəniyyət və mənəviyyat, üçüncüsü vətən haqqında, dördüncü cild xarici səfərlərimə həsr olunacaq. Bədii yazılarla bağlı da bir kitab olacaq, orda şer və hekayələr əks olunacaq”. F.Xəlilzadə çapa o qədər can atmadığını, şer yazmağın onun üçün bir ürək pıçıltısı olduğunu deyir.

40 illik jurnalist fəaliyyətində yaradıcılığı, qarşılaşdığı gözəl insanlarla, müəllimi Əzizə Cəfərzadə ilə bağlı silinməz xatirələri var. “Əzizə Cəfərzadə ilə müəllim-tələbə münasibətindən başqa yaxın dost idik. Mütəmadi olaraq görüşürdük, mənə gecənin bir aləmində zəng edib deyərdi ki, səsini eşitmək istəyirəm. Böyük rəğbət hissi ilə gözəl sənətkarımız Sara Qədimovanı xatırlayıram, onunla dost idik. Həyatımda mənəvi işıq yandıran Məmməd Arazla işlədiyim günləri xatırlayıram.

Bu gün Flora xanımın ailəsində onun yolunun davamçıları da var. Həyat yoldaşı uzun illər mətbuatda senzor olub. Orta və ali məktəbi erməni dilində bitirdiyinə görə, erməni mətbuatına nəzarət edib. Sonra da tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərib. Ailəsində iki övlad böyüyüb. Böyük oğlu BDU-nun jurnalistika fakültəsini bütün pillələr üzrə bitirib, “Lider” televiziyasının əməkdaşıdır, kiçik oğlu isə Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin televiziya rejissorluğu fakültəsini bitirib. Mədəniyyət kanalında çalışır. Flora xanım deyir ki, özünün jurnalistikaya bağlanmasına baxmayaraq, övladlarının jurnalist olmasını istəməyib. Amma evdəki ab-hava o qədər təsir edib ki, övladları başqa sənətin arxasınca getməyiblər. İndi evində iki qız nəvəsi böyüyür. Beş yaşlı nəvəsi kitab şkafının qarşısında ora-bura baxıb deyir ki, nənə, bu kitabların hamısını özüm oxuyacam, heç kəsə vermərəm.

Ömrünün 40 ilini mətbuata həsr edən, qarşıdakı illərini də bu yola həsr edəcək Flora xanım deyir ki, nə baş verməsindən asılı olmayaraq mətbuatımızın uğurlu gələcəyi üçün bu sahəyə gələnlərin əsl peşəkarlar olması vacib şərtdir. Mətbuata bazar köşkü kimi baxılmamalıdır. “Mən bunu qəbul edə bilmirəm. Ədəbiyyat bazar ola bilir ki, mətbuat da bazar olsun? Buna sənət kimi, mənəvi ehtiyacları ödəmə mənbəyi kimi baxılmalıdır. Sovet dövründə insanlar mətbuata nicat mənbəyi, maarifçilik məktəbi kimi kimi baxırdılar. Həm öyrənirdilər, həm dərdlərini deyirdilər, yazılardan bir təsəlli tapırdılar. İstəyərdim, Azərbaycan mətbuatı o nüfuzunu özünə qaytarsın”.

P.SULTANOVA

525-ci qəzet.- 2011.- 30 iyul.- S. 10; 11.