E L E K T R O N   M Ə L U M A T   B A Z A S I

 

TANINMIŞ ŞƏXSİYYƏTLƏR M.Ə.RƏSULZADƏ HAQQINDA


Üzeyir Hacıbəyli (Azərbaycanın görkəmli mütəfəkkiri və bəstəkarı): “Məhəmməd Əmində natiqlikdə “patent” qazanmış olan “arator”lara məxsus qol atma, baş oynatma, üzgözünü sifətdən-sifətə dəyişmə kimi hərəkətlər yox idi. Bunların əvəzində özgə bir hal var idi ki, o da getdikcə qızışıb sözlərinin dəruni qəlbdən söylədiyini eşidənlərə hiss etdirməklə dərin bir təsir oyatmaq idi. Qol atmaqdan bu yaxşıdır. Bunda ixlasi(ürəyi təmizlik)) qəlb və səmimiyyətlə bərabər, deyilən kəlamda bir də böyük bir ciddiyyət mövcud olduğuna hər kəs inanıb natiqin hər bir sözünə lazımınca əhəmiyyət verirdi. O idi ki, hər bir cümlə axırında alqışlar yağırdı.”


Seyid Həsən Tağızadə (İran Senatının sədri, İranın Böyük Britaniya Böyükelçisi): “Rəsulzadə bütün ömrüm boyunca Şərq dünyasında rastlaşmadığım, mübaliğəsiz söyləyə biləcəyim fövqəladə, nadir insanlardan biri idi. Məhəmməd Əmin bəy tərbiyəli, qüvvətli və sağlam məntiq sahibi, təmiz qəlbli, doğru sözlü, mətanətli, tam mənası ilə dürüst, fikir və yoluna dərin bir inam bəsləyən fədakar, mücahid və örnək bir insan idi. Belələrinə zamanımızda və hələ bizim tərəflərdə rastlaşmaq həmən-həmən imkansız olduğu kimi bütün dünyada da rastlanmaz”.


İosif Vissarionoviç Stalin (Sovet dövlətinin tanınmış xadimi, Sovet İttifaqına 31 il başçılıq etmiş şəxs): “Siz keçmiş mübarizə yoldaşısınız. Ziyarətimin yeganə səbəbi budur. Çar istibdadına qarşı mücadilələrinizi, Sizin inqilabi hərəkatdakı rolunuzu və əhəmiyyətinizi bilirəm. Bu inqilab üçün dəyərli bir şəxsiyyət olduğunuzu təqdir edirəm. Siz nə öldürüləcək, nə də ömrü boyu həbsxanalarda çürüdüləcək bir insan deyilsiniz. Məncə ,Sizə azadlıq verilməlidir”.


Əli bəy Hüseynzadə (Böyük türkçü alim, mütəfəkkir, tanınmış mətbuat xadimi): “Siz Azərbaycanın ən böhranlı zamanlarında fəal bir mücahit sifətiylə çalışdınız, bir çox mühüm hadisələri yaxından gördünüz, müxtəlif cərəyanların içində oldunuz və sərgüzəştlərlə dolu bir həyat yaşadınız!”


Həmdulla Sübhi Tanrıövər (Türkiyənin Mətbuat və Milli Təhsil Nazirliyində yüksək vəzifələrdə çalışmış, Türkiyənin Rumıniya Böyükelçisi olmuşdur): “Ustadı uzun illərdən bəri tanıyıram. Onunla məmləkətin həm daxilində, həm xaricində bərabər çalışmışıq. Eminlə “Türk Yurdu”nda, “Türk Ocağı”nda, Ankarada və Buxarestdə bir yerdə olmuşuq. Çox qiymətli dostumuzu itirdik. Bədbəxt türk elləri bizə çox qiymətli övladlar göndərdi: Qaspiralı İsmayıl, Əli bəy Hüseynzadə, Ağaoğlu Əhməd, Yusif Akçura, Cəfər Seyidəhməd, Sədri Məqsudi və daha bir çoxları. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bunlardan biri idi. Türk millətləri üçün onların hürriyyət və istiqlalları yolunda can verənlərin röyaları təhəqqüq edəcəkdir”.


Cəfər Seyidəhməd Krımər (Krım tatarlarının lideri, Krım Cümhuriyyətinin keçmiş Hərb və Xarici İşlər Naziri): “Bir gün həyatınızı yazacaq bəxtli bir türk gənci, yaxud da şəxsiyyətinizi canlandıracaq bir türk sənətkarı, ömrünüzün hər dövrünü qavrayıb anladıqca “nə şərəflidir mənə ki, bu yaşamağa dəyər səhifələri canlandırıram” – deyə sevinəcəkdir, bunların əsərlərini oxuyan və ya seyr edənlər də Sizi daima sonsuz məhəbbət, hörmət, rəhmətlə anacaqlardır”.


Zəki Vəlidi Toğan (Böyük mütəfəkkir, ictimai-siyasi xadim, Başqırdıstan Respublikasının ilk rəhbəri): “Biz Rusiya əsiri türklər 1917- ci il inqilabına qüvvələri bir zümrə olaraq girdik. Bunu təmsil edən Məhəmməd Əmin Rəsulzadə oldu. Rusiya inqilabı başlandıqdan sonra Azərbaycan türk mərkəziyyət “Müsavat” partiyası proqramı bizə gəldi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin göndərdiyi proqram və məktub Peterburqda bomba kimi partladı. ...Əgər bu mühit əzizləri seçən bir mühit olsaydı, mən mərhum Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin əziz olaraq seçilməsinə rəy verərdim. Bu günə qədər onun əleyhinə olanlar tövbə etməlidir. Yoxsa Allah günahlarını bağışlamaz! Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni öldükdən sonra da yaşatmaq üçün azərbaycanlılar onun yolunu davam etdirməlidir!”


Abdulla Battal Taymas (Kazan türklərinin lideri): “Məhəmməd Əmin Rəsulzadə yalnız azərbaycanlılar üçün deyil, bütün türklər üçün böyük bir dəyərdi. Ölümü də bütün türklük üçün böyük bir dərddir. O, inandığı mübarizə uğrunda hər şeyini, ailəsini, rahatlığını, səhhətini, nəhayət, həyatını fəda etmişdi. Özü də nadir olan bir idealist idi. O, bu dünyadan ayrılmışsa da, tarix səhifələrimizdə, beynimizdə və qəlblərimizdə daima yaşayacaqdır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bir cəmiyyət adamı idi. Cəmiyyətimizi yaşatmağa və səadətə çatdırmağa çalışanlardan idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin apardığı mübarizə və ideal ölməyəcəkdir, yaşayacaqdır, dayanmayacaq və irəli gedəcəkdir”.


Mirzə Bala Məmmədzadə (Böyük mütəfəkkir, tanınmış ictimai-siyasi və mətbuat xadimi): “Milliyyətçi, istiqlalçı, demokrat və inqilabçı Rəsulzadə “İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal!” – deyə dünyaya göz açdı və yenə “İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal!” – deyə həyata göz yumdu. O, prinsipə sədaqətin, məfkurəyə bağlılığın və bu yolda fədakarlıq, əzm və səbatın da bir timsalı idi. Çünki o, tam mənası ilə fəzilət sahibi, kamil bir insandı”.


Əhməd Cəfəroğlu (Tanınmış dilçi-alim, türkoloq, İstanbul Universitetinin professoru): “Vücudunu bu gün göz yaşları içində Anadolunun əziz torpaqlarına əmanət etdiyimiz böyük ustad Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Milli Hürriyyət və İstiqlal uğrunda əlli ildən bəri şanla və şərəflə apardığı çətin mübarizə yoluna gənc yaşlarında Bakıdan başlayaraq Tehranda və İstanbulda eyni şövq və həyəcanla davam etmiş, hadisələrin seyrinə təkrar Azərbaycana dönmüş, orada yandırdığı müqəddəs qurtuluş məşəlini 1917-ci ildə Moskvada toplanan türk və müsəlman nümayəndələrinin tarixi qurultayına qədər götürmüş, orada inam ilə qəlbləri alovlandırmış, dönüşündə Azərbaycanın rus zülmündən qurtuluşunda və istiqlalını elan edişində baş rolu oynamış, bolşevik istilasından sonra yenə yurdunu tərkə məcbur qalaraq Avropa məmləkətlərinə çıxmış...Nə şərəfli bir həyat!”


Noy Jordaniya (Gürcüstanın sabiq prezidenti, 1918-1921-ci illər): “M.Ə.Rəsulzadənin kitabı məhz böyük bir mədəni məsələni - ənənələrin mühafizəçiləri nöqteyi -nəzərindən təfsir edən dairələrə cavabdır. İmperializmin bütün növləri üçün eyni bir xəstəlik xarakterikdir: tarixi korluq. Tarix onlardan asılı olmayaraq öz yolunu davam etdirməkdədir; olacağa çarə yoxdur”.


Əbdülvahab Yurdsevər (Azərbaycan Milli Mərkəzinin Başqanı): “Mücadilə dövründə olan ümumi toplantılarda Emin bəy daima yerli və yabançı müarizlərinə(qarşı çıxan,etiraz edən) kəskin zəkası, sağlam məntiqi, bəlağəti, qüvvətli fikirləri, realist görüşləri və üstün iman və qüdrəti ilə qalib gəlirdi. Emin bəyin olduğu hər toplantının nəticəsi öncədən məlumdu. Azərbaycanın fəhlə, kəndli və ziyalı kütlələri onu hər tərəfdə həyəcan və hərarətlə qarşılar, söylədiklərini diqqətlə dinlər və təkliflərini həmrəyliklə qəbul edirdilər. O, qarşısındakı adamın şəxsinə toxunmazdı, xüsusi hallarını dilə almağa tənəzzül etməzdi, fikrə - fikirlə, dəlilə - dəlillə cavab verərdi. Onun üçündür ki, ən azğın fikir düşmənləri belə Emin bəyin şəxsinə hörmət edər, səbatına heyran qalırdılar”.


Məhəmməd Kəngərli (“Azərbaycan Milli Mərkəzi”nin sabiq Başqanı): “Böyük insan Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin bu fani dünyadan haqq dünyaya gedişi Milli davamızda açılan yaranın qısa surətdə yaxşılaşması və meydana gələn təcrübə, nüfuz boşluğunun doldurulmasının nə qədər zor və imkansız olduğunu sizlər də təqdir edərsiniz. Fəqət yenə də buraxmış olduğu müqəddəs mirasına sahib çıxan milli duyğularla, gənc bir nəslin mövcudiyyətini görməklə təsəlli tapdığımızı inamla bildirmək istəyirəm. Bu mənada deyirik ki, millətimiz qədirbiləndir. Əziz Rəsulzadənin gözləri arxada qalmasın, bizlər hizmət edənləri və bizi yönləndirənlərimizi hər zaman izhar etməkdən böyük mənəvi zövq duyan bir topluyuz”.


Əhməd Qaraca (“Azərbaycan Kültür Dərnəyi”nin Baş katibi): “Millətlərin həyatında olduğu kimi, insanların da həyatında böyük və önəmli, enişli, çıxışlı nöqtələr var. Hələ belə insanlar, ulu bir öndər, bir aksiyon adamı olaraq ömrünü millətinə bağlamış, millətin acısıyla ağlamış, sevinciylə sevinmiş, ona yol göstərən bir hadi olmuşdur. Azərbaycan türklərinin böyük öndəri Məhəmməd Ə min R əsulzadə də belə ulu kişilərdən biridir. O, Azərbaycanın olduğu qədər türklük aləminin də böyük liderlərindəndir. Ömrünün 50 ildən çoxunu türklük üçün, vətəni və milləti üçün sevə-sevə xərcləyən, əsrimizin ilk yarısını adıyla şərəfləndirən böyük Türk insanlarından biri də heç şübhə yox ki, Məhəmməd Əmin Rəsulzadədir”.


Cəmil Ünal (“Azərbaycan Kültür Dərnəyi”nin Başqanı): “Məhəmməd Əmin Rəsulzadə həyatı boyunca heç bir zaman xalqı əleyhinə olacaq yabançı bir ideologiyanın əsiri olmamışdır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Azərbaycanın bağımsızlığı üçün ən müqəddəs varlığı: ailəsini, hətta həyatını fəda etmiş bir milli qəhrəmandır. Onun ən böyük sərvəti – 27 Aprel 1920-ci ildə vətəni işğal edənlərin və yardımçılarının çirkli əllərindən aldığı, yurd xaricinə çıxardığı Üçrəngli Bayraq olmuşdur. Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni 28 Mayıs 1918-ci il tarixində Milli Şura başqanlığına seçənlər Azərbaycanın gerçək təmsilçiləri olmuşdur. Onlar dövlət vəzifələrində heç bir məqamın tələbçisi olmadan o şərəfli görəvi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə vermişdilər”.


Əbdürrəhman Fətəlibəyli – Düdənginski (Azərbaycan legionerlərinin komandiri, “Azadlıq” radiosu Azərbaycan redaksiyasının Baş redaktoru): “Mərhəba, çox möhtərəm Məhəmməd Əmin! Əziz yurdumuz Azərbaycanın yorulmaz hürriyyət mücahidi olan Sizi cəbhədəki bütün əsgərlərimiz adından salamlayıram. Məmnunluqla Sizə bildirməliyəm ki, vətəndaşlarımız yurdumuzun hürriyyəti və Böyük Almaniya uğrundakı mücadilədə, cəbhədə böyük uğurlar qazandılar və misli görünməyən qəhrəmanlıqlarıyla millətimizin şərəf və heysiyyatını yüksək bir səviyyəyə qaldırdılar... Biz irəlidə də millətimizin hürriyyəti və Böyük Almaniya uğrunda fədakaranə bir tərzdə döyüşəcəyik. Cəbhədəki bütün əsgərlərdən Sizə salam. Sizə yaxşı səhhətlər diləyirəm. Sizin: Ə. Düdənginski – Fətəlibəyli”.

 


<<  Geri