Son vaxtlar BMT-nin baş assambleyası novruzun mədəni və ənənəvi ayinlərinin dəyərlərini nəzərə alaraq bir qətnamədə novruz bayramını dəyərli beynəlxalq irslər sırasında tanıyıb və onu beynəlxalq novruz kimi qeyd edib.

Qətnamədə novruz bayramını milli şənlik kimi qeyd edən ölkələrə tövsiyə edilib ki, novruz mərasiminin tarixi, ənənəvi mərasimləri barədə müarifləndirmə yolu ilə cəmiyyətlər və digər xalqları bu bəşər ictimaiyyətinin dəyərli irsi ilə tanış etsinlər. Novruzun gəlişi təzə ilin köhnə ili yola salması təkcə iranlılar yanında deyil digər xalqların bir çoxu üçün də böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Novruz bayramında müxtəlif xalqlar və qurumların adət-ənənələri və ayinlər bir sıra gözəllik və xas dəyərlərə malikdir ümumilikdə bu da İranın qədim zəngin mədəniyyətindən mənşə alıb.
Az. R-d novruz bayramı bu ölkə xalqının rəsmi- milli bayramı kimi qeyd olunur.

Və xass önəm-əhəmiyyətə malikdir. Az. R-nın novruz ənənələri və ayinləri çox maraqlı və cazibədardır. Novruz bayramı bu ölkədə uzaq keçmişlərdən etibarən keçirilib və bu ölkə xalqı özünün humanitar və xeyirxahlığa əsasən duyğularının bəzisini bollu əkin , sağlamlığın başlanğıcı ,bərəkət və nemət çoxluğu bayramı olduğu bildirilir. Ümumilikdə Az. R-da novruz bayramı mərasimi novruzun bir ay öncədən müxtəlif ayinlərin keçirilməsi ilə başlanır. Bu ölkə xalqı isfənd ayının çərşənbə günlərini xas ayinlərini keçirməklə şənlik edirlər. Bu çərşənbə günləri Su çərşənbəsi, Od çərşənbəsi, Yel çərşənbəsi və Torpaq çərşənbəsi adları ilə fərqlənir. Az. R. xalqı hər çərşənbə günün özlərinin əqidə-inanclarına uyğun mərasimlər keçirirlər. Bununla yanaşı novruzun gəlib çatması ilə əhali müxtəlif mərasimləri qeyd edir ki, ona bənzər mərasimlər İranda da dəbdəbə olub. Kosa Kosanı onların ən məşhur mərasimi hesab etmək olar. Bu mərasim 2-3 nəfərin təşəbbüskarlığı ilə həyata keçirilir. Belə ki, ağac və taxtadan kiçik bir keçi düzəldilib və ona libas geydirərlər. Sonra onu əllərində oynadaraq şerlər oxuyarlar və xalqın evlərinə doğru hərəkət edərlər. Və beləcə əhalidən buğda ,yumurta və çörək alırlar. Kosaların gəlişi ilə uşaqlar da kosaların dalınca düşüb hay-küy salaraq şadlıq edirlər. Buğdanın göyərtməsi xeyr-bərəkət və nemət ,səməni bişirmək ,novruz bayramına məxsus şirniyyatın bişirilməsi , evləri təmizləmək , ictimai yerləri çıraqlarla bəzəmək, qohum əqrəbalar və qonşuları yoxlamaq , novruza məxsus tamaşaların icrası Az. R-nın novruz adət-ənənələri və ayinlərindəndir.

Türkmənistan respublikasında ildə iki dəfə yeni il şənlikləri keçirilir. Bu bayramlardan biri yeni milad təqviminə əsasən və digəri isə Türkmənistan əhalisinin qədim adət-ənənəsinə uyğun novruz mərasiminin keçirilməsidir. Türkmənlərə məxsus novruz bayramının bir sıra ayinləri bu şənlik mərasiminə milli xarakter bəxş edir. Qabaqkı nəsillərdən irs qalmış və hələ də davam edən digər oyunlar və mərasimlərin sırasında at çapma , güləş , şahmat və bayram münasibəti ilə təbrik etmək üçün kütləvi görüşlərə işarə etmək olar. Ümumilikdə novruz bayramı Türkmənistan əhalisi arasında dostluq , qardaşlıq və həmrəylik bayramıdır.

Qazaxıstan əhalisi novruzu bahar mötədilliyi bilir. Qazaxıstan əhalisinin qənaətincə bu gündə səma ulduzları başlanğıc nöqtəyə çatır ,hər bir şey təzələnir və yeri şadlıq ətri bürüyür. Qazaxlara gəlincə novruz ilin başlanğıcıdır. Onların arasında novruz barədə gözəl ifadələr o cümlədən “Novruzda yer üzərinə xeyir bərəkət nazil olub” kimi fikirlər mövcuddur. İlin təhvil gecəsi ev sahibi evin damında iki ədəd şam yandırar və evi təmizləməyə başlayar. Qazaxların fikrincə yeni ilin əvvəlində evin təmiz olması ailə üzvlərini xəstəlik ya bədbəxtlikdən qoruyar. Novruz gecəsi kəndli qazax qızlar at ətindən bir xörək bişirər və gəncləri qəbul edərlər. Novruz günündə gənclər əhliləşmiş atı yəhərləyər və onun boynuna zinqirov bir kukla bağlayar və gecə yarısı küçələrdə buraxarlar ki əhalini yuxudan oyatsın. Əslində kukla yeni ilin simvoludur ki at üstündə öz gəlişini hamıya elan edir. Qazaxlar novruzu müqəddəs hesab edirlər. Əgər bu gün yağış ya qar yağarsa o günü xoş yozaraq qar yağışlı ilin məhsuldar il olduğuna inanarlar. Novruz bayramında Qazaxlar təzə və ağ rəngli geyimlərdən istifadə edərlər. Onların fikrincə ağ rəngi şadlıq nişanəsidir. Belə bir gündə insanların bir-birinin çiynini basması Qazaxlar əhalisinin novruz adət-ənənələri və mərasimlərindəndir.

Qazaxlar novruzda Novruz Gujə adlı bir aş bişirərlər. Qazaxların bu aş bişirməsi qış mövsümüm ilə vidalaşmaq mənasındadır. Bu xörək 7 növ ərzaq maddəsindən hazırlanır.

Novruz günlərində “Qol tuzaq” kimi məşhur yarışlar keçirilir. Bu yarışlar qadın və kişi qrupları arasında keçirilir. Qazaxların qənaətincə bu oyunlarda qadınlar qalib gələrsə mütləq o il xeyr bərəkətli və çox yaxşı il olacaq.

Kişilər qadınlara qalib gələrsə o il yaxşı il olmayacaq. Tacikistan əhalisi xüsusilə də Bədəxşan əhalisi novruz bayramını milli bayram kimi qeyd edirlər. Bu ölkə xalqı novruz bayramını dostluq rəmzi və bütün canlıların dirilməsi kimi qeyd edirlər. Novruz bayramı Tacikistanda Xıdır günləri ya böyük bayram adı ilə məşhurdur. Tacikistan əhalisi xüsusi ilə də Bədəxşan əhalisi novruz günləri evlərini təmizləyir və necə deyərlər ev eşiyi sahmana salırlar. Habelə ev qablarını təmiz yuyarlar ki köhnə ildən bir iz onların üstündə qalmasın. Qədim adət ənənələri uyğun olaraq novruz bayramı başlamazdan öncə səhər çağı günəş nuru saçdıqdan dərhal sonra evin xanımı qapının önünə iki qırmızı süpürgə qoyur. Bu ölkə əhalisi qırmızı rəngi yaxşılıq , zəfər və xeyr bərəkət rəmzi bilir. Günəşin kamil çıxmasından sonra hər ailə öz ev əşyalarını qapının önünə qoyar və onun üzərini qırmızı bir qumaşla örtər. Əhali qapı pəncərəni açaraq evin havasını novruz və bahar havası ilə təmizləməyə cəhd göstərər. Taciklər novruz günləri çeşidli və məxsus xörək bişirərlər. Yellənəcəkdə yellənmə , yumurta oynatmaq , yerli güləş , beçə döyüşdürmə belə bir gündə onların şadlıqlarını artıran digər yarışlardandır. Bədəxşan məntəqəsində novruzun ikinci gecəsində qoyunun baş ayağı və buğda ilə Bac adlı məşhur bir xörək bişirərlər və qonaqlıq verərlər.

Novruzun əhəmiyyətini nəzərə alaraq son bir neçə il ərzində novruzun keçirilməsinə məxsus məkanlar düzəldilib ki , əhali novruz mərasimini keçirmək üçün o məkanlarda bir araya gəlir. Aş və Pilov kimi ənənəvi xörəklə bişirər və idman yarışlarına qatılarlar.

Tacikistanın bəzi yerlərində əhali bir-birinin üstünə su atar və beləcə şadıq edərlər. Tacikistanın bütün yerlərində 7 sin süfrəsi düzülür. Əfqanıstanı tarixi və mədəniyyətində novruz həyat , təbiət və humanitar dəyərlər anımının simvoludur ki bu da incəsənət , şer , ədəbiyyat bir sözlə bu ölkə xalqının ailəvi və sosial adət ənənələrindən mənşə alır. Novruz günləri Əfqanıstan xalqı özlərinə məxsus ayinləri və mərasimləri yerinə yetirir. Qızıl gül şaxəsi, Dehqan bayramı və 7 meyvənin hazırlanması o cümlədəndir. Ailələr novruza iki gün qalmış qonaqları qəbul etmək üçün 7 meyvə mərasiminə hazırlıq görürlər. Əfqanıstanda novruz mərasiminin digər ənənələrindən biri 7 sin süfrəsini düzməkdir. İranın 7 sin süfrəsinə bənzəyən bu süfrənin üzərində sirkə , sarımsaq , səməni , sumaq , Sib(alma) Senced(idə) qoyurlar.

Qızıl gül məftili mərasiminə məşhur Həzrət İmam Əli (ə)-ın bayrağını dalğalandırmaq mərasimi Əfqanıstan xalqı arasında novruz mərasiminə məxsus əzəmətli ayinlərdən biridir. Bu mərasim yazın gəlişi və güllərin çiçəklənməsi ilə icra olunur. Bu mərasim Mərkəzi Asiya məntəqəsinin digər bölgələrindəki qızıl gül bayramının digər formasıdır. Ancaq müsəlman Əfqanıstan xalqı Həzrət İmam (ə)-ın azadəliyi , şəhaməti və xatirəsini yaşatmaq üçün bu mərasimi keçirir. Bu mərasimdə Əfqanıstan xalqının yanında müqəddəs məkan kimi tanına Məzar Şərifin ətrafında minlərlə qadın və kişi bir araya gələrək Həzrət Əli (ə)-ın bayrağını xeyr bərəkət , xoşbəxtlik və işlərin sahmana salınması nişanəsi olaraq dalğalandırırlar. Bu bayraq 40 gün müddətində dalğalandırılır və Məzar şərifi ziyarət etmək üçün gələn xalq özlərinin xoşbəxtliyi və vətənin abadlaşdırılması üçün bu bayrağı dalğalandırıblar. Mərkəzi Asiya etnoqraflara gəlincə “Qızıl gül” mərasimi bu məntəqədə novruzun ən əzəmətli ayinidir. Novruz ayinləri və mərasimlərinin icrası, adlarını çəkdiyimiz ölkələrə məhdudlaşmır. Hindistan , Pakistan , İraq , Türkiyə , Özbəkistan Ş, Qırğızıstan xalqları hətta Qərb ölkələrində yaşayan insanlardan bəzisi də novruz bayramını qeyd edirlər. Novruzun beynəlxalq ənənəyə çevrilməsi bu lətafətli və yaz nəfəsli mərasimin müxtəlif xalqlar arasında dostluq və qardaşlıq körpüsünə çevrilməsinə və dünya xalqları üçün sülh və səmimilik şənliyinə çevrilməsinə ümidvarıq.