|
Aşıq Alı 1801-ci ildə
Göyçə mahalının Qızılvəng kəndində anadan olmuşdur.
Bəzi mənbələrdə onun babası Haqverdinin Dərələyəz
mahalının Milli dərəsindəki Gilan kəndindən qohum-əqrabası
ilə birlikdə Qızılvəng kəndinə köçdüyü bildirilir.
Bir neçə mənbədə, o cümlədən Fərman Kərimzadə, Şamil
Əsgərov və Əli Əmirovun yazılarında onun kürd olduğu
qeyd edilmişdir. Nazir Əhmədliyə görə, Aşıq Alı
mənşəcə ya kürd, ya da ayrım olmuşdur. Tədqiqatçı
Maşallah Xudubəyli bu fikirləri "təxribat"
adlandırmış, Aşıq Alının əslən göyçəli olduğunu
əlavə etmişdir.
O, 16-17 yaşlarından aşıqlıq etməyə başlayıb və qısa
zaman içində məşhurlaşıb. Çoxlu sayda şagirdi olub.
Onlardan ən tanınmışı XIX əsr Azərbaycan aşıq
şerinin tanınmış nümayəndələrindən biri Aşıq
Ələsgərdir. Rəvayətə görə müəllim-tələbə günlərin
bir günü bir məclisdə deyişmişlər və aşıq Alı
Ələsgərə məğlub olmuşdur. Bir başqa rəvayətə görə
aşıq Alı sazını tələbəsinə hədiyyə etmək üçün qəsdən
Ələsgərə yenilmiş, Ələsgər isə sazı götürməyib "Bir
şəyird ki ustadına kəm baxar, Onun gözlərinə ağ
damar, damar" demişdir. Aşıq Alı Azərbaycan aşıq
şeri tarixində Aşıq Ələsgərin ustadı kimi tanınsa da,
onun özü də çox azman ruhlu, coşqun təbli sənət
fədaisi imiş. Ustadı Aşıq Allahverdi (Ağ Aşıq) də
onu bütün şagirdlərindən daha artıq, öz oğlu kimi
sevirmiş.
Aşıq Alı Türkiyə (Şərqi Anadolu) səfəri zamanı
Yığval (İqbal) və Zəki kimi tanınmış saz-söz
sənətkarları ilə deyişərək, onları bağlayıbmış.
Qayıdarkən səfər yoldaşı, ustad Aşıq Duraxandan
ayrılan Aşıq Alı Qorçu Əsədlə Quldar Baydar adlı
kəndə gəlir və orada Əsmər xanımla deyişib, onu da
bağlayır. Əsmər xanım Alıya "böyük nəmər" (pul və
hədiyyə) verərək onunla evlənməyi təklif edir. Lakin
Aşıq Alı ilqarından dönmür.
Aşıq Alının Türkiyə səfəri, bu səfər zamanı oradakı
aşıqlarla deyişməsi "Aşıq Alının Türkiyə səfəri",
Əsmər xanımla münasibətləri isə "Aşıq Alı və Əsmər"
adlı xalq hekayələrində öz əksini tapıb.
Aşıq Alının bütün şeirləri külliyyat halında hələ də
çap olunmayıb, ancaq ayrı-ayrı şeirləri işıq üzü
görüb.
Alı gəraylı, qoşma, təcnis, divani, müxəmməs kimi
şeir növlərində şeirlər yazmışdır. O, 1911-ci ildə
elə anadan olduğu kənddə dünyasını dəyişmişdir. |
