Professor Abuzər Xələfovun
elmi-pedaqoji fəaliyyətində
kitabxanaçı kadrların
hazırlanmasının mühüm
problemlərinin tədqiqi böyük yer
tutur ki, bu da Azərbaycan
Respublikasında ali
kitabxanaçılıq təhsilinin müasir
konsepsiyasının əsasını təşkil edir.
Kitabxana işinin tarixi və
nəzəriyyəsi problemləri ilə yanaşı, professor A.Xələfov 65 ildən artıqdır ki,
müntəzəm olaraq Azərbaycanda kitabxanaçılıq təhsilinin nəzəri və metodoloji
cəhətlərini işləyib hazırlayır. Onun çoxsaylı monoqrafiya, məqalə,
məruzə və çıxışlarında bu məsələ ilə bağlı kitabxanaçılıq-biblioqrafiya
təhsilinin dərindən əsaslandırılmış konsepsiyası formalaşmışdır ki, bu da
respublikamızda kitabxana işinin nəzəriyyə və təcrübəsinin müasir tələblərinə
cavab verir.
Çoxillik pedaqoji fəaliyyəti,
fakültə dekanı və kafedra müdiri kimi tədris prosesinə rəhbərlik işi
A.Xələfovun Azərbaycanda səriştəli tədris-tərbiyə işi təşkilatçısı olaraq
formalaşmasına imkan yaratmışdır. O, BDU-nun kitabxanaçılıq fakültəsinin
dekanı vəzifəsində işlədiyi müddətdə elm və tədris sahəsində ciddi kəmiyyət və
keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermişdir. Həmin 25 il ərzində fakültəyə tələbə
qəbulunun sayı ildən-ilə artmış, qiyabi və axşam şöbələri, rus bölməsi
açılmışdır.
Məhz həmin dövrdə fakültənin
nəzdində biblioqrafiyaşünaslıq, kitabxana fondu və kataloqların təşkili,
kitabşünaslıq və nəşriyyat işi kafedraları, kitabxana işinin təşkili və idarə
edilməsi, kitabxana fondu və kataloqları, biblioqrafik informasiya-axtarış
sistemləri tədris laboratoriyaları yenidən təşkil edilmişdir.
Fakültənin məzunları Sovetlər
Birliyinin müxtəlif şəhərlərində bu gün də uğurla fəaliyyət göstərirlər.
Professor A.Xələfov ali məktəbdə
tədris prosesinin mahir bilicisi kimi tanınır. Təsadüfi deyil ki,
respublikamızda, Bakı Dövlət Universitetində ali təhsilin yenidən
qurulması və optimallaşdırılması ilə bağlı bütün məsələlər məhz onun
yaxından iştirakı sayəsində öz həllini tapır.
Respublika Təhsil Şurasının, ali
təhsil üzrə vahid şuranın rəyasət heyətinin üzvü, habelə Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin kitabxanaçılıq-biblioqrafiya təhsili üzrə
vahid şurasının bölmə sədri olmaqla, professor A.Xələfov ölkəmizdə
bütünlükdə ali təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi, Azərbaycan
Respublikasının yeni Təhsil Qanununun hazırlanması yönümlərində səmərəli
işlər görür.
Azərbaycanda ali
kitabxanaçılıq-biblioqrafiya təhsilinin
inkişafında və optimallaşdırılmasında onun xidmətləri əvəzsizdir.
Tələbələrin elmi
dünyagörüşlərinin genişləndirilməsi, peşə hazırlığının təkmilləşdirilməsi,
ixtisas təhsilinin kütləvi, elmi və xüsusi kitabxanaların iş təcrübəsi ilə
qarşılıqlı əlaqəsi, kitabxana proseslərinə mexanikləşdirmə və
avtomatlaşdırma vasitələrinin tətbiq edilməsi kimi mühüm məsələlərlə bağlı
professor A.Xələfov bir sıra təşəbbüslər irəli sürmüş və onların həyata
keçirilməsi üçün əməli fəallıq göstərmişdir.
Yüksək ixtisaslı kitabxanaçı
kadrlar hazırlanmasının xarakteri və metodikası ilə əlaqədar A.Xələfovun
ideya və baxışlarının əməli təntənəsi hələ 1989-cu ildə onun rəhbərliyi ilə
Bakı Dövlət Universiteti kitabxanaçılıq fakültəsinin fərdi tədris planının
işlənib hazırlanması və SSRİ Ali Təhsil Nazirliyi tərəfindən Sovet İttifaqının
kitabxanaçılıq fakültəsi olan bütün universitetləri üçün nümunəvi plan kimi
təsdiq edilməsi olmuşdur.
A.Xələfov 1997-ci ildə
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyində ölkəmizdə ali
kitabxanaçılıq-biblioqrafiya təhsili sahəsində dövlət standartlarının
yaradılması üzrə komissiyanın işinə rəhbərlik etmişdir.
Təcrübəli alimin “Kitabxanaçılıq
informatikası”, “Kitabxanaçılıq pedaqogikası”, “Kitabxanaçılıq
psixologiyası”, “Kitabxana iqtisadiyyatı”, “Kitabxanaçı peşəsi” kimi
kitabxanaşünaslıq sahələrinin formalaşmasına, həmçinin, kitabxanaçı
kadrların hazırlığının ixtisaslaşdırılmasına, geniş profilli kitabxana
işçilərinin hazırlanmasına dair ideya və təklifləri həmişə maraq doğurmuş,
tamamilə perspektiv xarakter daşı-mışdır.
Professor A.Xələfovun həmin
ideya və təklifləri Bakı Dövlət Universitetində yeni ali təhsil sisteminin –
“bakalavr” pilləsinin əsasını təşkil etmişdir. Alim eyni zamanda Bakı Dövlət
Universitetində kitabxanaşünaslıq, biblioqrafiyaşünaslıq və informatika
üzrə magistr təhsilinin təşkilatçısı, ali kitabxanaçılıq təhsilinin bu
mərhələsində ixtisas fənlərinə dair tədris plan və proqramlarının əsas
müəllifidir. Kitabxanaçılıq fakültəsinin magistraturasında dissertasiya
tədqiqatları mövzularının işlənilməsi ilə bağlı prosesə də məhz o rəhbərlik
etmişdir.
Kitabxanaçı kadrlar hazırlığının
tarixi, nəzəriyyəsi və metodikasına dair professor A.Xələfovun çoxillik
elmi təşkilatçılıq fəaliyyətinin nəticəsi onun yazdığı “Azərbaycanda
kitabxanaçılıq təhsilinin inkişafı”, “Azərbaycanda ali kitabxanaçılıq
təhsili” monoqrafiyalarında, həmçinin, alimin redaktorluğu ilə buraxılmış
«Azərbaycanda ali kitabxanaçı kadrların hazırlanması” məqalələr
toplusunda özünün geniş əksini tapmışdır. Həmin monoqrafiyalarda müəllif XX
əsrin 20-ci illərindən əsrin sonlarına qədərki dövrdə respublikamızda
kitabxanaçılıq təhsilinin meydana gəlməsinin və inkişafının mərhələlərini
ümumiləşdirmiş, kitabxana işi mütəxəssisləri hazırlığının mühüm forma və
metodlarının xüsusiyyətlərini vermişdir.
Bu baxımdan 1998-ci ildə BDU-nun
kitabxanaçılıq fakültəsinin 50 illiyi münasibəti ilə professor
A.Xələfovun nəşr etdirdiyi “Azərbaycanda ali kitabxanaçılıq təhsili
(1947-1997)” kitabı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Burada kitabxanaçılıq
fakültəsinin yarıməsrlik tarixi ərzində Azərbaycanda ali kitabxanaçılıq
təhsilinin inkişaf meylləri araşdırılır. Müəllif müxtəlif inkişaf
mərhələlərində fakültənin tədris planlarının təhlilinə, kitabxanaşünaslıq,
biblioqrafiyaşünaslıq, kitabxana fondu və kataloqların təşkili, kitabşünaslıq
kafedralarının fəaliyyət xüsusiyyətlərinə xüsusi diqqət yetirir.
Fakültənin elmi-tədqiqat işinin mühüm istiqamətlərinin təsviri, özlərini ali
kitabxanaçılıq təhsilinin yaranmasına və inkişafına həsr etmiş şəxslərin
həyat və fəaliyyəti də əsərdə geniş işıqlandırılır. Monoqrafiyada müasir
şəraitdə Azərbaycanda ali kitabxanaçılıq təhsilinin, kitabxanaçı kadrların
ixtisasartırma sisteminin yeniləşməsinin strateji istiqamətləri müəyyən
olunmuşdur.
Professor A.Xələfovun pedaqoji
fəaliyyəti də çox barlı-bəhərlidir. O, demək olar ki, yarıməsrlik pedaqoji
fəaliyyəti dövründə kitabxanaşünaslığa dair bütün fənləri tədris etmişdir. Son
onilliklər ərzində isə Abuzər müəllim bakalavrlar üçün “Azərbaycanda kitabxana
işinin tarixi”, “Ümumi kitabxanaşünaslıq” və başqa ixtisas kursları üzrə,
həmçinin magistratura tələbələri üçün “Kitabxanaşünaslığın müasir
problemləri”, “Kitabxanaşünaslığın tarixi və metodologiyası” fənləri üzrə
mühazirələr oxuyur.
Alim eyni zamanda, həm ayrı-ayrı
kitabxanalarda, həm də fasiləsiz fəaliyyət göstərən mədəniyyət işçilərinin
ixtisasartırma kurslarında kitabxana işçiləri qarşısında mühazirələr
oxumağa da vaxt tapır.
Professor A.A.Xələfov
kitabxanaçılıq fakültəsində mühüm kitabxanaşünaslıq və
biblioqrafiyaşünaslıq fənləri silsiləsi üzrə, demək olar ki, bütün
dərsliklərin, tədris və metodik vəsaitlərin və proqramların müəllifi,
həmmüəllifi, redaktoru, yaxud tərcüməçisi olmuşdur.
1999-2000-ci tədris ilində
professor A.Xələfovun rəhbər-liyi ilə yeni tarixi şəraitdə Azərbaycanda ali
kitabxanaçılıq təh-silinin müasir konsepsiyası əsasında
kitabxanaşünaslıq fənləri silsiləsi proqramlarının yeniləşdirilməsi
üzrə xeyli işlər görülmüşdür.
1999-cu ildə professor A.Xələfov
kitabxanaçılıq fakültəsi nəzdində “Kitabxana proseslərinin
kompüterləşdirilməsi” elmi-tədqiqat laboratoriyasının yaradılması
təşəbbüsünü irəli sürmüş və bu yeni laboratoriyaya rəhbərliyi öz üzərinə
götürmüşdür. Məhz onun başçılığı ilə Azərbaycan ali məktəb kitabxanaları
texnologiyasının kompüterləşdirilməsi, informasiya ehtiyatlarının
inteqrasiyası və əlverişliliyi problemlərinin həlli üzrə
laboratoriyanın əsas nəzəri və tətbiqi fəaliyyət istiqamətləri
müəyyənləşdirilmişdir. İlkin mərhələdə bu işin təcrübi nəticəsi Bakı
Dövlət Universiteti elmi kitabxanasındakı Azərbaycan nəşrlərinin
kataloq kartoçkalarının maşınla oxunan şəkildə retrospektiv
konversiyasının yaradılması olmuşdur. Hazırda burada kitabdakı xarici
nəşrlərin elektron kataloqunun optimal texnologiyasının seçilməsi,
respublika ali məktəb kitabxanalarının ümumi elektron kataloqunun
yaradılması istiqamətində iş aparılır. Proses tamamlanarkən UNIMARC
biblioqrafik qeydlərin beynəlxalq formatı Azərbaycan dilinə tərcümə
edilir.
Gələcəkdə Azərbaycan ali məktəb
kitabxanalarının qlobal şəbəkələrdə vahid idarəetmə çıxışına malik
korporativ kompüter şəbəkəsinin yaradılması və respublikamızın əksər ali
məktəb kitabxanalarının istifadəçi kimi bu şəbəkəyə qoşulması da nəzərdə
tutulmuşdur.
